News
News
İlaç allerjileri, istenmeyen etkilerinin %5-10 unu oluşturur. İlaçlara bağlı görülen allerj hastaneye yatan hastalarda %2.2 oranında bildirilmiştir. İstenmeyen ilaç etkileri iki grupta incelenir:
1) Önceden tahmin edilebilenler: Sıklıkla ilacın dozuna ve bilinen tedavi edici etkisine bağlıdır, diğer yönlerden normal olan hastalarda görülür, istenmeyen ilaç etkilerinin %80′ inden sorumludur.
2) Önceden tahmin edilemeyenler: Bu reaksiyonlar ise genellikle ilacın dozuna ve tedavi edici etkisine bağlı değildir, sıklıkla kişinin bağışıklık cevabı veya duyarlı kişilerin genetik farklılığı ile ilgilidir.
Allerjik ilaç reaksiyonları, daha önce alınmış bir ilaç ile tekrar karşılaşıldığında o ilaca karşı, antikor yapılması sonucu oluşur. İlaç ile daha önce karşılaşılmamışsa, aynı ilacın alımıyla 1 haftadan önce allerjik reaksiyon genellikle görülmez. Yalancı allerjik reaksiyonlar klinik olarak allerjik reaksiyonlara benzer, ancak ilaçla ilk karşılaşmada ortaya çıkar ve ilacın damarlar üzerinde etkili madde salınımını uyarmasına bağlıdır.
En fazla allerjinin karşılaşıldığı ilaçlar antibiyotikler (penisilin, sefalosporin ve sülfonamidler), epilepsi ilaçları (fenitoin), ameliyatlarda hastayı uyutmak için kullanılan ilaçlardır.
En fazla deri altına veya damar içine ilaç uygulamalarında allerjik reaksiyon riski vardır.
Kadınlarda allerjik reaksiyon görülmesi erkeklere oranla daha fazladır.
Erişkin yaşta ilaç allerjisi daha fazla, çocuklarda azdır.
Eşlik eden karaciğer veya böbrek hastalığı varsa ilacın vücuttan atılması güçleşerek vücutta birikeceği için allerji görülme olasılığı artar.
Her ilac allerjiye neden olabilir. Bir ilaç tedavisi sırasında herhangi bir istenmeyen reaksiyon ortaya çıktığında allerjiye neden olan ilaçların ismi mutlaka kaydedilmelidir. Bu kayıt ilaç allerjilerinde çok önemlidir, ileride aynı etken madde içeren ilaçlarla tekrar allerji gelişme riskini önlemek için her doktora gidildiğinde reçete yazılmadan hekime gösterilmelidir.
PENİSİLİN ALLERJİSİ
Penisilinler allerjik reaksiyonlara en sık neden olan ilaçlardır. Amerika Birleşik Devletleri’nde penisiline karşı allerjik reaksiyona tedavi uygulamalarının %1-10 unda rastlanmasına rağmen bunların ancak 4 /10.000 – 15/10.000 inde anaflaktik (ağır allerjik) reaksiyon görülmüştür. Penisilin anaflaksisinden ölüm ise tedavi uygulamalarının 1/50.000 – 1/100.000 inde görülmektedir. Bu, penisiline bağlı anaflaktik reaksiyonların yaklaşık onda birinin ölümcül seyrettiği anlamına gelir. Hastanede yatan hastaların %10-20′ sinin penisilin allerjisi öyküsü vermelerine karşın, bunların yaklaşık %75′ inin hatalı bir şekilde “penisiline allerjik” olarak tanımlanmış oldukları gösterilmiştir.
Ölümcül penisilin reaksiyonlarının %96′ sı ilaç uygulandıktan sonraki 60 dakika içinde ortaya çıkmaktadır. Penisilinin damardan veya kas içi uygulanması ağızdan kullanımından penisilin allerjisi saptanan hastalarda diğer grup antibiyotiklere allerjik reaksiyon verme riski 10 kat artmıştır daha fazla allerjik reaksiyona neden olur. Genel olarak test yapılmadan penisilin enjeksiyonu yapılamayacağı düşünülür, bu çok doğru olmayan bir görüştür. Enjeksiyon yapılmadan önce hazırlanan ilacın deri altına verilmesi yoluyla test yapılması hatalıdır. Penisilin testi, bu amaç için üretilmiş özel test maddeleriyle yapılmalıdır. Bu test maddesi ülkemizde de mevcuttur.
Antimikrobiyal ilaçlara gösterilen reaksiyonlarda ailesel yatkınlık söz konusudur. Antibiyotik allerjisi olan ebeveynin çocuğunda aynı ilaca karşı allerjik reaksiyon görülme olasılığı, aile öyküsü olmayanlara göre 15 kat artmıştır.
Asetil salisilik asit (Aspirin), sık kullanılan ağrı kesici ve ateş düşürücü, kanı sulandırıcı bir ilaçtır. Aspirin de bazı hastalarda allerjiye neden olabilir. Aspirin allerjisi, astım ve kronik ürtiker gibi hastalığı olanlara aspirin (asetil salisilik asit) kullanmaması öğütlenmektedir.
Antiromatizmal ilaçlar olarak bilinen Non-Steroid Antiinflamatuvar (NSAİ) ilaçlar da aspirine benzer şekilde etki etmektedir. Diğer önemli kaynak hazır gıdalardır.
Salisilatların en önemli kaynağı ilaçlardır. Salisilatlar, gıda endüstrisinde kullanılan önemli bir katkı maddesidir.
Başka bir kaynak ise doğal gıdalardır.
Salisilatlar birçok bitki tarafından yapılan doğal kimyasal bir maddedir. Bitkiler salisilatları kendilerini zararlı böceklerden korumak için üretir. Genellikle bitkilerin köklerinde (patates, turp), kabuklarında (patlıcan) ya da yapraklarında bulunmaktadır. Kronik ürtiker veya aspirine bağlı astım şikayetleri olan hastalarda, doğal salisilatlardan da sakınmak yararlıdır.
Ağrı kesici, ateş düşürücü amaçlı kullanılan salisilatlar 500mg, kanı sulandırmak amacıyla kullanılanlar 100-300mg.dır.
100gr Kırmızı (acı) biberde 203mg, 100gr Kekikte 183mg, 100gr bademde 3mg salisilat bulunmaktadır.
Metamizol ya da herkesin bildiği adıyla Novalgin, sık kullanılan ve reçetesiz satılabilen, ağrı kesici ve ateş düşürücü bir ilaçtır Novalginle reaksiyonların diğer ilaçlara oranla daha sık görülüyor gibi olmasının nedeni çok yaygın olarak kullanılmasıdır.
Sulfonamidler ilk keşfedilen antibiyotiklerden birisidir. Diğer birçok ilaçta olduğu gibi sulfonamidler de bazı hastalarda allerjik reaksiyonlara neden olmaktadır.
İlaç allerjilerinden korunmanın yolu, allerjiye neden olan ilacın kullanılmamasıdır. İlaç allerjilerinin kalıcı (kesin) tedavisi yoktur. Allerjik reaksiyonların tekrarlamaması için yapılabilecek tek şey sorumlu olan ilacı kullanmamaktır.
Uzm. Dr. Sevin Karalar
