Türkçe YGS – LYS Hazırlık SES BİLGİSİ

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Sesli harflerle ilgili ses olayları

Ünlü Düşmesi (Hece düşmesi)
Bazı sebeplerden ötürü sözcükteki ünlülerden birinin düşmesidir.

Bu ses olayı değişik nedenlerle meydana gelebilir:

basit sözcüklerde

çekim eki sonuç:

göğüs + ünde = göğsünde
bağır + ına = bağrına
omuz + a = omza
şehir + e = şehre

türemiş sözcüklerde

yapım eki sonuç:
ayır + ıntı = ayrıntı
çevir+ e = çevre
sarı + ar = sarar–
sızı + la = sızla–

birleşik sözcüklerde

sonuç
ne + asıl = nasıl
cuma + ertesi = cumartesi
kahır+ olmak = kahrolmak
sabır+ eylemek = sabreylemek

Yardımcı Ünlü
Ünsüzle bitip ünsüzle başlayan eklerden alan sözcükler araya ı, i, u, ü gibi yardımcı sesleri katarlar
yak – ı yor = yakıyor
sev – i yor = seviyor

Ünlü Değişmesi
Yalnızca bir iki sözcükte (I. ve II. tekil kişi zamirleri) görülür. Sözcük hal eki aldığında içindeki ünlüler değişir.

ben + e = sana
sen + e = bana

Ünlü Türemesi
Kelimelerde türeme kurallarının dışında yeni bir harfin ortaya çıkmasıdır.

sap a sağlam = sapasağlam
güp e gündüz = güpegündüz
düp e düz = düpedüz
az ı cık = azıcık
bir i cik = biricik
dar a cık = daracık

Ünlü Daralması
“A, E” ile biten eylemlere “YOR” eki getirildiğinde bu sesler
I, ‹, U, Ü’ye dönüşür.
gözle + yor = gözlüyor
ara + yor = arıyor
durma + yor = durmuyor
gelme + yor = gelmiyor
çatırda + yor = çatırdıyor
yaşa + yor = yaşıyor
ye + yor = yiyor
ye + ecek = yiyecek
de + e = diye

Örnek

Önce baygın bir iniltiydi yamaçtan duyulan, Sonra bir gölge belirmişti kuş uçmaz yoldan;
Köyümün titreterek bağrı yanık toprağını inliyor, baktım, uzaktan görünen bir kağnı…
Bu dizede aşağıda verilen ses olaylarından hangisi
yoktur?

A) Ünlü düşmesi
B) Ünsüz düşmesi
C) Sert ünsüz yumuşaması
D) Ünlü daralması
E) Ünsüz benzeşmesi

“Bağır” sözcüğünde ünlü düşmesi, “toprak” sözcüğünde ünsüz yumuşaması, “inliyor” sözcüğünde ünlü daralması,
yamaçtan sözcüğünde ünsüz benzeşmesi görülüyor. Verilen dizelerde ünsüz düşmesini örnekleyen bir kullanım yoktur.

Yanıt B

Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme)
Sert ünsüzlerle biten sözcüklere c, d, g sesleri ile başlayan bir ek geldiğinde bu eklerin ilk harşeri uyuma girerek benzeşir.

kitap + cı = kitapçı
at + dık = attık
bit + gi = bitki
ağaç + da = ağaçta
hafif + ce = hafifçe
seç + gin = seçkin

Ünsüz Yumuşaması
Türkçe sözcüklerin sonundaki sert-süreksiz harşer (p, ç, t, k), sesli ile başlayan bir ek aldıklarında yumuşayıp b, c, d, g, ğ’ye döner.

kitap + a = kitaba
geldik + im = geldiğim
git + iyor = gidiyor
uç + u = ucu
ahenk + i = ahengi

Ünsüz Düşmesi
Türeme sırasında ünsüz harşerden biri düşerse ünsüz düşmesi meydana gelir. Genellikle “k” ile biten sözcüklerde bu ses olayı görülür.

ufak + cık = ufacık
küçük + cük = küçücük
yumuşak + cık = yumuşacık
yüksek + l = yüksel

Ünsüz Türemesi
Kimi Arapça sözcükler Türkçeye geçtiklerinde sondaki sessiz harfi yitirir. Bu sözcükler sesli ile başlayan bir ek
ya da sözcük aldıklarında orijinal hallerine döner.
Arapça Türkçe Ünsüz Türemiş şekli

hakk hak + ında = hakkında
hiss his + etmek = hissetmek
redd ret + i = reddi
zann zan + ıyla = zannıyla

Ünsüz Değişmesi
içinde “nb” seslerini barındıran sözcüklerde, “nb”nin “mb”ye dönüşmesidir.

kanbur > kambur canbaz > cambaz
çenber > çember penbe > pembe
anber > amber kanber > kamber
tenbih > tembih cünbüş > cümbüş

Kaynaşma (yardımcı ses)

Kelime içinde herhangi bir görevi olmayan, sesli harşerin arasına getirilen “Y, Ş, S, N” sessizleridir.

KAYNAŞTIRMA
ayva–y–ı sene–y–e
gözle–y–en dinle–y–ip
gelme–y–ecek öde–y–ecek
gitti–y–se doğru–y–muş

Y KAYNAŞTIRMA

araba–s–ı düşünce–s–i

S KAYNAŞTIRMA

araba–s–ı–n–ı çantası–n–ı
şu–n–u o–n–a
ayva–n–ın çantası–n–ın

N KAYNATIRMA

altı–ş–ar iki–ş–er

ULAMA
Ünsüz ile biten bir sözcükten sonra sesli ile başlayan bir sözcük gelirse okunuşta bu iki sözcük birbirine eklenmiş
olur.
Örnek:

Kasanın içinden çıkan elmaların üçünü çöpe attı.
Sarılmayı bilir misin? Sahiplenmeyi sahiplendiğinde sadık kalmayı?
Sen bilir misin aşık olmayı?
Bölünebilir misin ikilere üçlere… gerekirse binlere?
Yapabilir misin? Gerçekten sevebilir misin?
“Sevmenin demesi” olmaz. Unutma ya çok seversin bir kere ya da hiç sevmezsin..

SÖZCÜK VURGUSU
Dilimizde vurgu çoğunlukla son hecede bulunur. Kelimeye gelen ekler vurguyu da sona doğru iterler.
Üzüm, üzüme, üzümdeki

Bekle, bekleyecek, bekleyeceksin Kimi kelimelerde vurgunun yeri değişir. Bu durum

aşağıdaki şekillerde karşımıza gelir:

a. Bazı birleşik kelimelerde vurgu ilk hecededir. ilkbahar, astsubay

b. Pekiştirilmiş sözcüklerde vurgu pekiştirme üzerindedir. Sımsıkı, mosmor

c. Akrabalık adlarında ilk hecededir. dayı, baba
d. Olumsuzluk eki vurguyu kendisinden önceki heceye kaydırır. sevmiyor, dinlememiş

e. Kimi yer adlarında vurgu orta hecededir. Denizli, istanbul

TÜRKÇENİN SES ÖZELLİKLERİ
– Dilimizdeki sözcükler kalınlık-incelik uyumuna uyarlar.

-Türkçe sözcükler düzlük-yuvarlaklık uyumuna uyarlar.

-Türkçe kelimelerin sonunda b,c,d,g sesleri bulunmaz.

-Türkçe kelimelerde iki sesli yan yana gelmez.

-Türkçe sözcüklerin kökünde aynı sessiz harf yan yana
gelmez.

-Türkçe kelimelerde uzatma, inceltme iflareti kullanılmaz.

-O,Ö sesleri Türkçede yalnız ilk hecede bulunabilir.

-J sesi Türkçe kelimelerde bulunmaz.

-Dilimizdeki sözcüklerin baflında iki sessiz yan yana
bulunmaz ama sonda iki sessiz yan yana gelebilir.

-Türkçe sözcüklerin kökünde üç veya daha fazla sessiz
harf bulunmaz.

-Pikap, ümit, diyalog, sait, fliddet, kâflif, koro, averaj, cemiyet,
spor gibi sözcükler yukarıdaki kurallardan bir ya
da birkaçına uymadıkları için Türkçe değildir.

-Yağmur, ad, kaan, elli, yâr, sözcükleri Türkçe ses kuralları
na uymamalarına rağmen Türkçedir.

Türkçe YGS – LYS Hazırlık SES BİLGİSİ

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News