09 Mayıs 2024 Perşembe
News
Çin coğrafi keşifleri, Çin İmparatorluğu’nun MÖ 2.yüzyıl ile MS 15.yüzyıla kadar ülke dışında karadan veya deniz yoluyla keşfettiği yerleri kapsar.
1. Karadan keşifler
1.1. Pamir Dağları ve ötesi
Tarım Havzasını kateden Han Hanedanı döneminde Çinliler Orta Asyadaki güçlü Pers, Hint ve Ortadoğu devletleriyle ilişkiler kurdular. MÖ 2.yüzyılda Han Hanedanı Zhang Qian adlı elçiyi bölgeye gönderecektir. MÖ 104 ila 102 yılları arasında Han Hanedanından İmparator Wu, Dayuan bölgesini elinde tutan ve MÖ 329 yılında Büyük İskender tarafından temelleri atılan Helen asıllı Ferganalı Yüeçilerle savaşacaktır. General Ban Chaonun elçisi Gan Ying, Roma İmparatorluğu hakimiyetindeki Suriyeye kadar gidecektir. Bu ilk keşiflerden sonra Çin keşifleri deniz seyahatine kayacaktır. Bu ağırlık kayması İpek Yolu sayesinde Avrupaya kadar uzanan ticaret yolunun büyük ksımı Çin hakimiyeti olduğu bir dönemde gerçekleşecektir.
2. Denizden keşifler
2.1. Güney Çin Denizi
Çinli denizcilerin 11. yüzyılda pusulayı bulmalarından önce mevsimlik muson rüzgarları yaz aylarında ekvatorun kuzeyine doğru, kışın da güneyine doğru eserek deniz yolculuğunu belirleyen bir etken olmuştur. Neolitik Çağda insanoğlunun anakara olan Çinden ayrılıp Tayvan Adasına yerleşmesi bu sayede kolaylıkla anlaşılabilmektedir. Çinde siyasi birliği sağlayan ve imparatorluğun temellerini atan Qin Hanedanı (MÖ 221 MÖ 207) döneminde Çin donanması Güney Çin Denizine açılmış ve günümüzde Vietnamın kuzey bölgelerini içeren ve o dönem Annam denen yerdeki halkları fethetmiştir. Kuzey Vietnam, Çin egemenliğinden MS 938 yılına kadar kurtulamayacaktır. Bu dönemde inşa edilen gemilere ait bir buluntu 1975 yılında ortaya çıkartılmıştır. Guangzhouda yapılan kazılarda bulunan ve Han Hanedanı (MÖ 202 MS 220) dönemine ait olduğu saptanan gemi kalıntıları 30m uzunluğunda ve 8m genişliğinde olup, 80 ton kapasitelidir. Wu döneminde Zhu Ying ve Kang Tai gibi gezginlerin Kamboçyayı 226-231 yılları arasında ziyaret ettiği bilinmektedir. Burada Hindistan kralı tarafından yollanmış olan elçilerle de temas etmişlerdir.
2.2. Hint Okyanusu ve ötesi
Çinliler Hint Okyanusu’nda MÖ 2. yüzyıldan beri seyahat etmekte ve tanınmaktadırlar. Bu dönemde Huangzi (黄支) olarak adlandırılan ve önemli bir ticaret yolu üzerinde bulunan Etiyopyadan elçilerin Çine ulaştığı biliniyor. MS 4.ve5.yüzyıllarda Hindistana giden Faxian, Zhiyan ve Tanwujie gibi hacılar Çine Budist eserlerini getireceklerdir. 7. yüzyıla gelindiğinde Hindistana aynı şekilde ulaşmış olan 31 adet Çinli rahip bulunmaktadır. MS 674 yılında Daxi Hongtong, Arap Yarımadasının güney kısmına yaklaşacak ve Güney Çin Denizinin batısındaki 36 ülkeyle temas edecektir. Deniz yoluyla tacirlik yapan Çinliler ve Çinli elçiler Tang Hanedanı (MS 618- MS 907) ve Song Hanedanı (Ms 960 MS 1279) döneminde Güneydoğu Asya ülkelerine uğradıktan sonra Hint Okyanusuna açılırlar, Malezya, Hindistan, Sri Lanka, İran Körfezi ve Fırat Nehri üzerinden modern Iraka kadar giderlerdi. Arap Yarımadasına ve Kızıldenize girerek Etiyopya ve Mısırda alışveriş yapar, Kahirede özellikle aranan Çin vazolarını satarlardı. Çinlilerin MS 9.yüzyıldan itibaren Doğu Afrika ile ticaret ilişkisinde bulundukları ve İran Körfezini yoğun şekilde kullandıkları Arap kaynaklarında da doğrulanmaktadır. Orta Çağda Çin liman kentleri Guangzhou ve Quanzhou çok sayıda yabancının yaşadığı kozmopolitan şehirler görünümindedirler. Çin gemileri Arap coğrafyacı El İdrisi tarafından 1154 yılında kaleme aldığı eserde de anlatılmaktadır.
2.3. Zheng He
MS 1405 1433 yılları arasında Çinli Amiral Zheng He komutasındaki büyük Çin donanması Batı Okyanusuna (Hint Okyanusuna Çinliler tarafından verilen isim) yedi sefer yapmıştır. Çin donanmasının bu seferleri Yeni Dünyaya yapılan İspanyol ve Portekiz seferlerinin aksine Çin egemenliğinin yeni topraklar fethetmesi gibi bir sonuç vermemiş, halizhazırda varolan uluslararası ilişkiler sürdürülmüştür. Bu dönemde bomboş bir okyanusu olan Pasifik Okyanusuna açılmak Çin pazarı için ticareti geliştirme isteğinde olan Çin donanması için belirsiz ve amaçsız bir çaba olacağı için ertelenecektir. Ancak İngiliz amatör tarihçi Gavin Menzies, 1421 adlı eserinde Çin donanmasının Amerika kıtasını keşfettiğini ve burada koloni kurma girişiminde bile bulunduğunu iddia edecektir. Ayrıca ünlü Fra Mauro haritasının Zheng He donanmasına bağlı bir gemide seyahat eden Venedikli tacir ve gezgin Niccolò de’ Conti’den alınan bilgilerle oluşturulduğu bilinmektedir.
Farklı kültürlerle temas
Müslüman gezgin Sa`d ibn Abi Waqqas MS 650-51 yıllarında Etiyopyadan Çine gider ve burada ilk camiyi inşa eder. Ayrıca Mısırda hüküm süren Fatımiler Devleti donanma komutanı Domiyat, hükümdarı Al-Hakim bi-Amr Allah adına Shandongdaki Budistlerce sayılan kutsal yerlere giderek Çin İmparatoru Zhenzoga hediyeler sunar. Böylece Mısır ile Çin arasında MS 907 960 yılları arasında kopuk olan ilişkiler yeniden kurulur. Ayrıca 1077 yılında Çin imparatoru Shenzongun sarayında Hint hükümdarı I. Kulothunga Cholanın elçisinin bulunduğu ve bu sayede iki ülke ticari ilişkilerinin oldukça geliştiği bilinir.
Teknik
Çinli denizciler MS 1.yüzyıl gibi oldukça erken sayılabilecek bir dönemde kıçtaki dümen sayesinde gemilerin verimli şekilde kumanda edilmesini sağlamışlardır. Cao Wei Krallığına bağlı mühendis ve mucit Ma Jun (MS 200 – 265) sürekli güneyi gösteren bir at arabası icat ederek karada yol almayı kolaylaştırmıştır. Daha sonraları Çinli bilimadanı Shen Kuo (MS 1031 – 1095) gerçek kuzeyi tanımlayarak manyetik pusulayı denizde yol almak için başarılı şekilde kullanmasını sağlayacaktır. Song Hanedanı zamanında yaşayan Zhu Yu ise MS 1119 tarihli eserinde Çin gemilerinin gövdesinin ayrı ayrı bölümlerden yapıldığını ve bir kısmın zarar görmesi halinde geminin batmasının engellendiğini yazar.
