Sıfatlarda Pekiştirme -Küçültme- Derecelendirme

Sıfatlarda Pekiştirme

Sıfatlar çeşitli şekillerde pekiştirilebilir.

Pekiştirilmiş sözcükler bazen zarf olabilir. Bunları sıfatlarla karıştırmamak gerekir.

Sıfatlarda Küçültme
“Ce, cik, cek, imsi, ımtırak, sı” gibi ekleri alan sıfatların anlamında küçültme, azlık, benzerlik, tam olmama anlamları oluşur. Bunlara küçültülmüş sıfatlar adı verilir.

Sıfatlarda Derecelendirme

Sıfatların derecelendirilmesi, derecelendirme zarfları ya da edatlarla yapılır. Derecelendirme şekilleri aşağıdaki gibidir.

Niteleme Sıfatı- Belirtme Sıfatı

Niteleme Sıfatları

Varlıkların “nasıl” olduklarını, renklerini, biçimlerini, durumlarını ifade eden sıfatlardır. Ada “nasıl” sorusunu sorarak bu sıfatları kolaylıkla bulabiliriz.

Belirtme Sıfatları

Varlıkların sayısını (nicel özelliklerini), sorusunu veren ya da onları işaret eden sıfatlardır. Dörde ayrılırlar:
a. İşaret Sıfatları

Bu sıfatlar, kendisinden sonra gelen ismi işaret eder. İşaret zamirleriyle karıştırılmamalıdır. Ayrıca “ki” eki alan sıfatlar da bu gruptadır. Bu sıfatları işaret zamirleri ile karıştırmamak gerekir.

b. Sayı Sıfatları

Kendisinden sonra gelen isimlerin sayısını, sırasını, miktarını belirten sıfatlardır. Kendi içinde çeşitleri vardır.

NOT: Sayı sıfatı olan “bir” ile belgisiz sıfat olan “bir”i karıştırmayalım. Cümlede “bir” rakamı vurgulanmışsa ve yerine başka bir sayı getirilebilirse bu, sayı sıfatıdır. “Bir” sözcüğü sayı değeri taşımazsa, “herhangi bir” anlamında ise ve cümleden çıkarılabilirse bu, belgisiz sıfattır.

NOT: “Yarım, çeyrek, ilk, son” gibi sözcükler de sayı sıfatı grubuna girerler.
c. Belgisiz Sıfatlar

Kendisinden sonra gelen adın net bir sayısını vermez. Belgisiz zamirlerle karıştırmamak gerekir.

d. Soru Sıfatları

Ada gelip ona soru soran sıfatlardır. Soru zamirleri ve soru zarflarıyla karıştırılmamalıdır. Soru sıfatının yerine başka bir sıfat yazılabilir.

NOT: Ünvanlar da farklı bir sıfat grubu olarak (ünvan sıfatı) değerlendirilebilir.
Gazi Mustafa Kemal, Doktor Atilla Bey, Orgeneral Yaşar Büyükanıt, Çolak Salih vb.
Sıfatın Adlaşması

Sayı ve niteleme sıfatları ile yapılan tamlamalarda tamlanan (isim) bazen kullanımdan kalkar ve onun görevini sıfat yüklenir. Bu durumda sıfat olan sözcük, tür değiştirerek isimleşir. Dolayısıyla adlaşmış olur.

Belgisiz sıfat, işaret sıfatı ve soru sıfatlarında tamlanan ortadan kalkarsa, bu sözcükler bir çeşit isim olan zamire dönüşür.

İsim Görevli Sıfat

Bazı sıfatlar tamlama yapmaz ve isim görevini yüklenir. Bunlar sıfat özelliklerini de kaybetmez. Kendilerini niteleyen sözcükler ise zarf olur.