01 Şubat 2013 Cuma
News
BAYRAM HASAN YİĞİT
Yıllar önce, Kozan’dan Kadirli ve Ceyhan’a giderken görüp, hep merak ettiğim Anavarza kalesini ziyaret etmek bir türlü kısmet olmamıştı. Kısmet 24 Kasım 2012 tarihineymiş. KozanBilgi.Net haber müdürü Sn. Şeref Işık ile birlikte Kozan’dan yola çıkıp, Gaziköy’üne KozanBilgi.Net kurucusu Sn. Türkeş Manga’nın yanına vardık. Kısa süreli bir sohbetten sonra, üçümüz Anavarza için çıktık yola.
Mini müzeyi, mozaikli havuzu, lahitleri, kentin giriş kapılarını, kent yerleşim alanlarını, antik tiyatroyu, gezip yüksekliği ovaya göre 220 m olan yalçın kayalar üzerine kurulu Anavarza kalesine tırmanmaya başladık. Tırmandıkça, sanki tarihin tozlu, karanlık ve bir o kadarda esrarengiz sayfalarına yolculuk yapıyorduk. İnsan gördükleri yapılar karşısında “eski çağlarda bizim bilmediğimiz başka bir medeniyet vardı da, kaybolmuş mu” diye düşünmeden edemiyorduk. Her tarafı yalçın kayalarla kaplı olan kalenin, sur yapımında kullanılan taşlar nereden ve nasıl gelmişti? Hangi vinç ile o duvarlara konmuştu? Biz bunları düşünürken yer yer gördüğümüz define avcılarının yaptığı kazılar, bizi günümüzün çıkarcı dünyası ile yüz yüze getiriyordu. Anavarza Kalesinden dönüşte taş mezarları ve efsanevi Hz. Ali Kesiğini gördük.
Anavarza gezimiz ile ilgili yazacak çok konu olmasına rağmen, yazıyı daha önemli olduğunu düşündüğüm başka bir yöne çekmek istiyorum.
Yaklaşık 2 ay önce Afrodisias’ı*1 (Aydın’ın Karacasu ilçesi Geyre beldesini) ziyaret etmiştim. Yapılan kazılara, çıkarılan heykellere inanamamıştım. Böyle bir yeri, neden daha önce ziyaret etmediğime hayıflanıp, kızmıştım kendime. Geçte olsa ziyaret etmenin mutluluğunu yaşamıştım. Prof. Dr. Kenan Tevfik Erim’i orada tanımıştım. Afrodisias’ın kazıları ile özdeşleşmiş arkeologdu ve Afrodisias’ı bizlere kazandıran kişiydi.
Şimdi de Prof. Dr. Kenan Tevfik Erim’in eğitiminden ve yaptığı çalışmalardan bahsedeyim*2. [Prof. Dr. Kenan Tevfik Erim bir diplomatın oğlu olarak dünyaya geldi. İsviçre’de başladığı eğitiminden sonra, babası Tevfik Erim’in Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Daimi Temsilciliği’nde göreve başlaması nedeniyle 1948’den itibaren New York Üniversitesi’nde devam etti. 1953’te bu üniversiteden Klasik Arkeoloji bilim dalında mezun olduktan sonra, Princeton Üniversitesi’nde yüksek lisans ve doktora yaptı. Princeton’dan bir ekip tarafından Sicilya’da Morgantina sitinde yürütülen kazılarda ünlü arkeolog Profesör Karl Erik Sjoquist’in asistanlığını yaptı.
Afrodisias ekolü olarak tanımlanan heykeltıraş sanatçıların eserlerine duyduğu ilgi zamanla derinleşti. 1961’de şahsi girişimleri ile bizzat organize ettiği bir keşif ve kazı programı ile Afrodisias’ta çağdaş araştırmaların başlamasını sağladı. New York Üniversitesi’nde Klasik Çağ Profesörlüğü ve Afrodisias kazılarının başkanlığı görevlerini ölümüne dek sürdürdü. Gezi, yazı ve konuşmaları ile Afrodisias’ın dünya çapında üne kavuşmasına ve kazılar için özellikle ABD kaynaklı finansman temin edilmesinde de en büyük katkıyı sağlayan kişidir. Yine şahsi çabalarıyla New York, Paris, Londra, İzmir ve İstanbul (Geyre Vakfı) Afrodisias Sevenler Derneklerini kurdurarak çalışmalara katkı sağladı. Günümüzde de Geyre Vakfı Afrodisias Müzesine ek bir salon yaptırmış ve Sebasteion restorasyonunu parasal olarak desteklemektedir. Kazılarda ortaya çıkarılan yapılar ve buluntular ve özellikle de heykel sanatı ürünleri, göz kamaştırıcıdır ve artık yetersiz kalmaya başladığı için Geyre Vakfının desteğiyle yenilenecek ve büyütülecek olan Geyre Müzesi’nde ve Aydın Müzesi’nde sergilenmektedir.
Prof. Dr. Kenan Tevfik Erim’in 3 Kasım 1990’da vefat etti. Mezarı, Afrodisias Antik kentinde ölmeden 3 hafta önce restorasyonu bitirilen Anıtsal Tören Kapısı’nın güney tarafındandır. Kendi deyimiyle “sevgilisinin koynunda” yatmaktadır. Ömrünün yarısını bu kentin ortaya çıkarılmasına harcayan Kenan Erim’in Afrodisias Müzesi’nde bir büstü bulunmaktadır.]
Değerli Arkeologlar, Öğretim Görevlileri ve Araştırmacılar;
Elbette her tarihi yerin kendine özgü özellikleri vardır. Benim düşünceme ve yaptığım gözlemlere göre; Anavarza’nın Afrodisias’tan geri kalır yanı yok. Anavarza “Kenan Tevfik Erim”ini arıyor. Anavarza’nın bir “Kenan Tevfik Erim”i olur ise, onu bizde “sevgilisinin koynunda” yatırmaya ve Anavarza müzesinin önüne “heykelini” dikmeye hazırız.
*1: Aphrodisias yazılır, Afrodisias diye okunur.
*2: Prof. Dr. Kenan Tevfik Erim’in eğitimi ve yaptığı çalışmalar ile ilgili bilgiler “http://tr.wikipedia.org/wiki/Kenan_Erim” internet adresinden alınmıştır.
Saygılarımla,
Bayram Hasan Yiğit
