News
News
ASYA KITASI’NIN FİZİKİ ÖZELLİKLERİAsya kıtasındaki yer şekillerinin oluşumunda kıtada etkili olan Huron, Kaledonya, Hersinya ve Alp Himalaya kıvrım sistemi etkili olmuştur.
1. zamandan önce oluşan Huron kıvrım sistemi kıtanın güneyinde Arabistan ile Hindistan(Dekkan) yarımadalarında etkili olmuştur.
1. zamanda ilk oluşan Kaledonya kıvrımları kıtanın kuzeyinde Yenisey ve Lena nehirleri arasında etkili olmuştur.
1. zamanın sonunda Hersinya kıvrımları kıtanın Güneyi, Batısı ve Güneydoğusunda etkili olmuştur.
Kıtadaki en etkili kıvrım sistemi ise 3. zamandaki Alp Himalaya kıvrım sistemidir. Kıtanın batısından doğusuna kadar çok geniş sahada etkilidir. Kıtanın en yüksek yerleri bu kıvrım sisteminin olduğu yerlerdir.
Kıtanın ve aynı zamanda dünyanın en yüksek zirvesi EVEREST (8848 mt. ) Himalayalar üzerinde yer alır. Çin-Nepal sınırındadır. Kıtada buzul etkisi Avrupa’ ya göre çok azdır.
Asya kıtasında çok geniş alanlar kaplayan platolar vardır. Kapladığı alan en fazla olan, aynı zamanda yükseltisi en fazla olan platosu TİBET PLATOSU’dur.
Kıtada; Pamir, Orta Sibirya, Doğu Sibirya, Kazakistan, Dekkan, İran, Arabistan platosu gibi genişliği fazla olan platolar vardır. Ortalama yükseltisi en az olan platoyu ORTA SİBİRYA PLATOSU oluşturur.
Kıtanın en büyük ovasını BATI SİBİRYA OVASI oluşturur. Batı Türkistan ovasıda Asya
Kıtası’nın iç kesimlerindeki önemli bir ovadır. Ancak bir kısmını Kızılkum ve Karakum Çölleri oluşturur. Kuzey Sibirya Ovası’da önemli bir düzlüktür.
Orta Asya’da dağlar ve platolar arasındaki kapalı havzalarda önemli düzlüklerdir . Bunlar. TARIM ve TURFAN HAVZASI’dır. Turfan Havzası dünyanın en alçak havzasıdır. (-154 mt. )
Asya Kıtası’ndaki Kızılkum, Karakum, Taklamakan, Gobi, Tar, Rubul Hali, Nüfud, Deşt-i Lut, Deşt-i Kebir gibi büyük çöller vardır.
Asya’da akarsular tarafından oluşturulmuş büyük alüvyal ovalarda vardır. Bunlar: Mezapotamya (Irak), İndus Ovası (Pakistan), Ganj Ovası (Hindistan) ve Kuzey Çin Ovası’dır. (sarı ve mavi ırmaklar tarafından oluşturulmuştur.)
Yeryüzünde sadece Amerika ve Asya kıtasında bütün iklimler görülür. ( Amerika’yı bütün olarak düşünürsek geçerlidir. ) dolayısıyla da bütün iklim tipleri görülür.
En fazla görülen iklim tipini ise Karasal İklim tipi oluşurur.
Sıcaklıklar Kuzeyden Güneye doğru artış gösterir. Yıllık ortalama sıcaklık farkının en fazla olduğu yer ORTA ASYA’dır.
Kıtadaki yıllık yağış tutarında da büyük farklılıklar görülür. Kıtanın en az yağış alan yerleri;
Kuzey Kıyıları, Çöl alanları, çok yüksek dağlık alanlardır.
Kıtada en fazla yağış Güney ve Güneydoğu Asya’dadır. (Bu sahadaki yağışların fazla olmasındaki en etkili faktör Muson Rüzgarları’ dır. Dolayısyla buraya Muson Bölgesi adı verilir. ( Musonlar Asyası)
Kıtada yağışı en fazla ASSAM bölgesinde görülür. (Hindistan’ın Kuzeydoğusu) kıtanın ve aynı zamanda dünyanın en fazla yağış ölçülen istasyonu Assam’daki ÇERAPUNÇİ’dir. (11. 630 mm. )
Asya kıtasının akarsularının boyları uzun, su toplama havzaları geniş, eğimleri fazla, rejimleri düzensizdir.
Uzunluğu en fazla olan akarsuyu OBİ’dir. (5700 km. )
Kıta akarsuları döküldükleri yerlere göre gruplandırılır:
Kuzey Buz Denizi’ne dökülenler : Obi, Yenisey, Lena
Büyük Okyanusa dökülenler : Amur, Sarı (Hoang-ho), Mavi (Yangçe)
Hint Okyanusuna dökülenler : Mekkong, Brahmaputra, Ganj, İndus, Şattül Arap (Fırat-Dicle)
Kapalı havzaların en önemli akrsuları ise Seyhun (Siriderya), Ceyhun (Amuderya) ve Tarım’dır. Seyhun ve Ceyhun Aral Gölü’ne dökülür. Tarım ise Tarım havzasında kaybolur.
Obi Nehri ; Ural, Altay ve Sayan Dağlarından beslenir.
Asya Kıtasında göl sayısı azdır.
En büyük gölünü Aral Gölü oluşturur. (64. 500 km kare. ), (Hazar deniz olarak kabul edildiği takdirde)
Diğer önamli göllerini ; Baykal, Balkaş, Issık, Lop, Zatsan, Lut gölleri oluşturur.
Her türlü iklim tipi görüldüğü için bitki örtüsünde de büyük çeşitlilik vardır. Her tür bitki örtüsü görülmekle birlikte 3 belirgin bitki örtüsü kuşağı seçilir ; Kuzey’de Tundra, Sibirya’da ve Güney’de Orman (Sibirya’da iğne yapraklı Tayga Ormanları), iç kesimlerde ve diğer bölgelerde Step bitki örtüsüdür.
Asya’da en fazla Step bitki örtüsü yayılış gösterir.
Kıta’nın yüzölçüm bakımından en büyük ülkeleri ; Rusya (17 milyon km kare), Çin (9, 5 milyon km kare), Hindistan’dır., (3,3 milyon km kare)
ASYA KITASI’NIN SOSYO EKONOMİK ÖZELLİKLERİNüfusu en fazla olan kıtadır. Yoğunluk bakımından birinci sırada yer alır. Nüfusun dağılışında büyük farklılıklar görülür.
Nüfusun en az olduğu yerler : Kuzey Kıyıları, yüksek dağlık alanlar ve çöl sahalarıdır.
Nüfusun en fazla olduğu yerler ise: Güney ve Güneydoğu Asya’dır. Nüfusun %80’den fazlası burada yaşar. Nüfusu en fazla olan ülkeler: Çin (1. 2 milyar) ve Hindistan (936 milyon)’dır.
Asya Kıtası sanayileşmemiş bir kıtadır. En fazla sanayileşen ülkesi Japonyadır. Japonya kadar olmasada sanayileşen diğer ülkeler;Güney Kore, Tayvan, Malezya, Singapur, Endonezya, Çin, Rusya, İsrail, Türkiye’dir.
Bu ülkelerin dış satımında sanayi ürünleri ilk sırayı alır. Diğer kıta ülkelerinde ise hammaddeler ve tarım ürünleri ilk sırada yeralır.
Güneydoğu Asya ülkelerinde elektronik, otomotiv, demir-çelik ve makine sanayi sektörleri daha fazla gelişmiştir. Güneybatı ve Batı Asya’daki ülkelerde ise ; dokuma, tekstil, gıda, petro kimya sanayi sektörleri daha fazla gelişme göstermiştir.
Asya kıtasının ve aynı zamanda dünya’nın en fazla maden hammaddesi olan ülkesi JAPONYA’dır.
Kişi başına yıllık milli gelirin en fazla olduğu ülke JAPONYA’dır. (31. 450 $). Ekonomide tarım ön plandadır. Buğday ve pirinç temel ürünlerdir. Orta ve Batı Asya’da buğday, Muson Asya’sında çeltik ziraati önemlidir. Dünya pirinç üretiminin %90’ını Asya sağlar. Patates, Bezelye, Çay, Hindistan cevizi, Hurma, Kenevir, ürünlerininde %80’den fazlasını Asya üretir. Dünya Tütün üretiminin %50’den fazlasını Asya üretir. Çay üretiminde Seylan ve Çin ilk sıradadır.
Baharat üretiminde Hindistan, Endonezya, Malezya, Seylan ve Çin önde gelen ülkelerdir.
Kıtada hayvancılıkta önemli bir uğraşıdır. Orta Asya’da koyun ve sığır, Ön Asya’da (Güney Batı Asya) Koyun ve Keçi, Güney ve Güneydoğu Asya’da Manda besiciliği daha fazla görülür. Çin’de ise manda 380 milyondan fazladır. Domuz besiciliğide önemlidir. Dünya’da önemli üreticilerden biridir. Dünya’da beslenen Mandaların %90′ ını Asya Kıtası sağlar. (Muson Asya’sı)
İpek böcekçiliği ve ipek üretiminde Asya Kıtası ilk sırada yer alır. Birinci sırada Çin daha sonra Özbekistan ve Hindistan önemli üreticilerdir.
Balıkçılık faaliyetleri de Hayvancılığın önemli bir kolu olarak kıtada önem taşır. Dünya deniz ürünleri üretiminin %80′ ini Asya karşılar. Dünya tatlı su balık üretimininde % 50′ sini karşılar.
Japonya ve Çin balıkçılıkta ilk iki sırada yer alan ülkelerdir.
Asya Kıtası madenler bakımından zengin bir kıtadır. Yakıt madenlerinden; Taşkömürü rezervinin en fazla olduğu ilk iki ülke Rusya ve Çin’ dir.
Dünya petrol rezervlerinin % 75′ i Asya kıtasındadır. % 33′ ünden fazlası Rusya ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’ nde bulunur. Daha sonra ise Güneybatı Asya gelir.
Hidroelektrik enerji üretiminde önde gelen ilkeler ; Çin, Rusya, Hindistan ve Endonezya’dır.
Kıtada hizmet sektörüde gelişme içindedir. Özellikle Turizm ve Ulaştırma sektörü gelişmektedir.
Turizm geliri en fazla olan ülkeler ; Filipinler, İsrail, Tayvan,, Tayland, Singapur’dur.
Asya Kıtası ulaşım yolları açısından Kuzey Amerika ve Avrupa Kıtası’na göre gelişememiştir. (Yüksek dağlar ve dağlık alanların fazla olması) Otoyollar bakımından en gelişmiş ülke Japonya’dır.
Kıtada Demiryolu ulaşımı daha fazla görülür. Japonya, Hindistan, Çin ve Rusya önde gelen ülkelerdir. Demiryolu hattı uzunluğu açısından Rusya ve Çin ; konfor, hız ve güvenlik açısından Japonya ilk sırada yer alır.
