Yeryüzü Şekilleri – Çağlayan (Çavlan)

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Şelale ya da çavlan, bir nehrin yatağındaki büyük bir yükseklik fark nedeniyle suyun yüksekten düştüğü yerdir. Büyük çağlayan olarak da anılır.
Şelaler görsel güzellikleriyle görülmeye değer yerlerdir. Bu nedenle şelaler turizm sektöründe, yerli ve yabancı turistlerin hep görmek istedikleri yerler olmuştur.
​
Yosemite Şelaleleri, Kalifornia, ABD

Bir akarsu dik bir yamaçtan aşağıya dökülürken, bir süre sonra bir çağla*yan ya da daha büyük olan çavlana dönüşebilir. Irmak sert kayaçları aşındıramadığı za*man, bu sert katmanın kenarı raf gibi bir çıkıntı oluşturur; su bu çıkıntıdan aşağıya hızla akmaya başlar.

Bir “kasket” biçimini alan bu sert kayaç çıkıntısının altındaki daha yumuşak katman*ların aşınması sürdükçe, altı oyulan bu çıkıntı sonunda koparak düşer. Böylece çağlayan yavaş yavaş akarsu kaynağı yönünde geriler. ABD ile Kanada arasında, Niagara Irmağı üzerindeki Niagara Çavlanı oluşumundan bu yana 11 km geri kaymıştır.

Çağlayanların güzel ve görkemli bir görü*nümü vardır. Ne var ki, gemi ve teknelerin ulaşımına olanak vermezler. Çağlayan engeli*ni aşmak için kanallardan yararlanılır. Gemi*lerin Niagara Irmağı’nı kullanmadan Erie ve Ontario gölleri arasında gidip gelmeleri için, 1829’da ırmağın batısında 19 km uzunluğunda Welland Kanalı açılmıştır.

Eğer su, çağlayandan döküleceğine, boru*larla bir enerji santraline gönderilirse, elek*trik üretimi için türbinlerin çalıştırılmasında kullanılabilir. Çağ*layana gelen suyun tümü bu yoldan türbinlere taşınırsa, çağlayan gittikçe küçülerek ortadan kalkar. İsviçre’deki Reichenbach Çağlaya*nında böyle olmuştur.
Niagara Çavlanı ile Zimbabve’deki Victo*ria Çağlayanı dışında dünyanın görülmeye değer öbür çağlayanlarının çoğu uzak ve ulaşımı zor bölgelerdedir. Bir çağlayanın gü*zelliği, akan suyun miktarından çok, yüksek*liğine, genişliğine ve çevresindeki doğal oluşumlara bağlıdır. Brezilya ile Paraguay arasında, Parana Irmağı üzerindeki Guaira Çağlayanı ile Laos’taki Mekong Irmağı üze*rindeki Khone Çağlayanı’ndan dökülen su miktarı belki de öbür çağlayanların tümünden daha çoktur. Güneydoğu Venezuela’daki son derece yüksek Auyân Tepuı Dağı’ndan dökü*len Angel dünyanın en yüksek çavlanıdır, ama buraya yalnızca uçakla ulaşıldığından ve tepesi genellikle bulutlarla kaplı olduğundan tam yüksekliği bilinmez.

Türkiye’de çok sayıda çağlayan vardır. Bunlardan Erzurum’un kuzeyindeki, Tortum Çayı’nın 50 metre yükseklikten dökülmesiyle oluşan Tortum Çağlayanı, hidroelektrik san*trali kurulmazdan önce, Türkiye’nin en gür çağlayanıydı. Antalya’da 40 metre yükseklik*ten dökülen Düden, Manavgat Çayı üzerinde*ki Manavgat, Tarsus Çayı üzerindeki Tarsus ve Konya dolaylarındaki Yerköprü çağlayan*ları Türkiye’nin en güzel çağlayanlarındandır.

Benzer Yazılar:

Habarana Neresidir? Dünyanın Dönmesinin Yerçekimi Alan Şiddetine Etkisi Gün Dönümü – Ekinoks Lünersee Gölü Çöllerin Hepsi Sıcak mıdır? Konstanz Gölü Karasal iklim nedir? Kısaca karasal iklimin özellikleri Türkiyede Rüzgarların Oluşturduğu Şekiller Nelerdir Ayın Şekli Neden Değişiyor? Tektonizma Nedir Noktürnal Canlılar Yeryüzü Şekilleri – Yarımada Etna yanardağı Türkiye’de Rüzgarların Oluşturduğu şekiller Yön Bulma Nogay Türkleri Toprakların Oluşumu Dinler Coğrafyası Türkiye’de Rüzgarların Oluşturduğu şekiller Kıta Oluşumu Hareketleri (Epirojenez) Yağış Tipleri Nelerdir? Dünyanın Güneş Etrafındaki Hareketi Ve Sonuçları Türkiyenin İklim Özellikleri Kutuplarda Yaşam Harita ölçeği ve Harita çeşitleri Babil’in Asma Bahçeleri (Irak) Yıldızların Evrimi Türkiyenin Matematiksel Konumu Ve Özellikleri Göllerin Oluşumu Mağaralar Ve Oluşumları