News
News
HİDROJEN KLORÜR HCl
Hidrojen klorür (HC1), hidrojen ve klor elementlerinden oluşan, oda sıcaklığında ve oda basıncında gaz halinde bulunan bileşik. Gazın sudaki çözeltisine hidroklorik asit denir. Hidrojen klorür, klor (Cl2 )ve hidrojen (H2 ) gazlarının doğrudan doğruya birleştirilmesiyle elde edilebilir. Bu tepkime 250°C’nin üstündeki sıcaklıklarda hızlıdır.
H2 + Cl2 → 2HCl denklemiyle gösterilen tepkimede ısı açığa çıkar ve ortamda bulunan nem tepkimeyi hızlandırır. Hidrojen klorür laboratuvarda ve sanayide çoğunlukla klorürlü bir bileşiğin, genellikle sodyum klorürün (NaCI) sülfürik asit (H2SO4) ile tepkimeye sokulması yoluyla hazırlanır. Hidrojen klorür ayrıca, fosfortriklorür (PCl3) ya da tiyonil klorür (SOCl2) gibi bazı klorürlerin suyla tepkimesiyle ve ¤¤¤¤n, benzen gibi çok sayıda organik bileşiğin klorlanması sırasında bir yan ürün olarak da elde edilir. Hidroklorik asit (tuzruhu) hidrojen klorür gazının suda çözündürülmesiyle üretilir. Asidin yenimleyici özelliği nedeniyle işlem sırasında çoğunlukla seramik, cam ve kimi zaman da tantaldan yapılmış aygıtlar kullanılır. Hidroklorik asit çoğunlukla ağırlıkça yüzde 28-35 hidrojen klorür içeren derişik hidroklorik asit çözeltiler biçiminde pazarlanır. Sıvı halde susuz hidrojen klorür de vardır, ama ağır olduğundan ve depolanma sı için pahalı kaplar gerektiğinden kullanımı sınırlıdır.
Hidrojen klorür keskin kokulu, renksiz bir gazdır, —85°C’de yoğunlaşır ve — 114°C’de donar. Gazın sudaki çözünürlüğü çok yüksektir: 20°C’deki su, kendi hacminin 477 katı kadar hidrojen klorürü çözer. Bu nedenle nemli havada bile çözünerek duman oluşturur. Ağırlıkça yüzde 20,24 hidrojen klorür içeren sulu çözeltiler, 110°C’de bileşimleri bozulmadan kaynar (eşkaynar karışım). Hidrojen klorür bileşiği sulu çözeltilerde büyük oranda, seyreltik çözeltilerde ise tümüyle hidronyum iyonu (H3O+) ile klorür iyonuna (Cl- ) ayrıştığından hidroklorik asit kuvvetli bir asittir.
Hidrojen klorür gazı etkin ¤¤¤¤llerle ve bu ¤¤¤¤llerin oksitleri, hidroksitleri ve karbonatlarıyla tepkimeye girerek klorürlü bileşikler oluşturur, Bu tepkimeler ancak nem eşliğinde hızla gerçekleşir. Tümüyle kuru hidrojen klorür gazı ise pek tepkin değildir. Hidroklorik asit tepkimeleri, kuvvetli asitlerin tepkimelerine benzer. Örneğin, hidroklorik asit ¤¤¤¤llerle tepkimeye girdiğinde hidrojen gazı açığa çıkar, bazik oksit ve hidroksitleri nötrleştirerek klorür ve su oluşturur, zayıf asitlerin tuzlarıyla tepkime ye girdiğinde ise zayıf asidin yerini alır. Hidroklorik asit ayrıca klorür iyonuna özgü tepkimelere de girer; örneğin, çeşitli inorganik ve organik bileşiklerin klorlanmasında olduğu gibi, ¤¤¤¤ller ve ¤¤¤¤l oksitleriyle tepkimeye girdiğinde klorür içeren karmaşık iyonlar (örn. platinle PtCI-6, bakırla CuCl4- oluşturur. Bu karmaşık iyonları oluşturmasının nedeni, sülfürik asit ya da nitrik asit gibi eşdeğer kuvvetteki asitlerde yavaş çözünen bazı ¤¤¤¤llerin ve ¤¤¤¤l bileşiklerinin hidroklorik asitte kolayca çözünmeleridir. Bu nedenle hidroklorik asit sanayi çapında ¤¤¤¤llerin işlenmesinde ve bazı cevherlerin zenginleştirilmesinde kullanılır.
Hidroklorik asit insan midesindeki, sindirimi sağlayan sularda da bulunur. Bu asidin aşın oranda salgılanması mide ülserine yol açar. Önemli ölçüde eksikliği ise sindirimi zorlaştırır ve bazen çeşitli maddelerin vücuttaki yetersizliğine bağlı olarak ortaya çıkan kansızlığın (anemi) başlıca nedenidir. Hacimce yüzde 0,1 hidrojen klorür gazı içeren havanın solunması birkaç dakika içinde ölüme yol açabilir. Derişik hidroklorik asit ise deride yanıklara ve iltihaplara neden olur.
