News
News
Büyük harflerin kullanıldığı yerler aşağıda sıralanmıştır:
A. Cümle büyük harfle başlar: Ak akçe kara gün içindir.
Hayatta en hakiki mürşit ilimdir fendir. (Atatürk)
Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta soru ünlem) konur:
Atatürk “Muhtaç olduğun kudret damarlarındaki asil kanda mevcuttur!” diyor.
Anadolu kentlerini köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil kendimizi göstermek için geziyoruz.
(Nurullah Ataç)
Ancak iki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz:
Bir zamanlar -bu zamanlar çok da uzak değildir bundan on on iki yıl önce- Türk saltanatının maddi sınırları uçsuz bucaksız denilecek kadar genişti.
(Yakup Kadri Karaosmanoğlu)
İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar:
Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni küçültür ayağının altına alırsan yükseltir. (Cenap Şahabettin)
Ancak iki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bu örnekler büyük harfle başlamaz:
Bu eskiliği siz de çok evde görmüşsünüzdür: duvarlarda çiviler çivi yerleri lekeler… (Memduh Şevket Esendal)
UYARI: Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime büyük harfle başlamaz: 2005 yılında Türk Dil Kurumunun 73. yılını kutladık.
UYARI: Örnek niteliğindeki kelimelerle başlayan cümlede de ilk harf büyük yazılır: “Banka bütçe devlet fındık kanepe menekşe şemsiye” gibi yüzlerce ke*lime kökenleri yabancı olmakla birlikte artık dilimizin malı olmuştur. “Et- ol-” fiilleri dilimizde en sık kullanılan yardımcı fiillerdir.
B. Dizeler genellikle büyük harfle başlar:
Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi;
Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi.
(Muhibbi)
Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
(Mehmet Akif Ersoy)
Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik;
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik.
(Yahya Kemal Beyatlı)
C. Özel adlar büyük harfle başlar:
1. Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar: Mustafa Kemal Atatürk İsmet İnönü Kâzım Karabekir Ahmet Haşim Tevfik Fikret Mehmet Emin Yurdakul Hüseyin Cahit Yalçın Orhan Veli Kanık Sait Faik Abasıyanık Yunus Emre Evliya Çelebi Gevheri Karacaoğlan Âşık Ömer Wolfgang von Goethe Wilhelm Radloff Vilhelm Thomsen Victor Hugo.
Takma adlar da büyük harfle başlar: Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman) Demirtaş (Ziya Gökalp) Tarhan (Ömer Seyfettin) Aka Gündüz (Hüseyin Avni Enis Avni) Kirpi (Refik Halit Karay) Deli Ozan (Faruk Nafiz Çamlıbel) Server Bedi (Peyami Safa) İrfan Kudret (Cahit Sıtkı Tarancı) Mehmet Ali Sel (Orhan Veli Kanık).
2. Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri unvanlar lakaplar meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar: Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk Kaymakam Erol Bey Sayın Prof. Dr. Hasan Eren Hamdi Bey Mustafa Efendi Zeynep Hanım Bay Ali Çiçekçi Prof. Dr. Mehmet Kaplan Doktor Behçet Uz Mareşal Fevzi Çakmak Yüzbaşı Cengiz Topel; Fatih Sultan Mehmet Yavuz Sultan Selim Kanuni Sultan Süleyman Genç Osman Deli İbrahim Avcı Mehmet Nişancı Mehmet Paşa Deli Petro.
Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz: Tülay abla Ayşe teyze Fatma nine Kemal dayı Saim amca Ali enişte.
Akrabalık bildiren kelimeler başa geldiğinde lakap yerine kullanıldığı için büyük harfle baş*lar: Nene Hatun Baba Gündüz Dayı Kemal Hala Sultan.
Bazı tarihî ve menkıbevi şahsiyetlerde ise akrabalık bildiren kelime sonda olduğu hâlde unvan değeri kazandığı ve özel ada dâhil olduğu için büyük harfle yazılır: Gül Baba Susuz Dede Adile Hala Gülsüm Bacı Sultan Ana.
Resmî yazılarda saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam mevki unvan bildiren kelimeler de büyük harfle başlar:
Sayın Bakan
Sayın Başkan
Sayın Rektör
Sayın Vali
Hitap kelimeleri de bü*yük harfle başlar:
Sevgili Kardeşim
Aziz Dostum
Değerli Arkadaşım
3. Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar: Sarıkız Fino Karabaş Pamuk Minnoş Tekir.
4. Millet boy oymak adları büyük harfle başlar: Türk Alman İngiliz Rus Arap Japon; Oğuz Kazak Kırgız Özbek Tatar; Karakeçili Hacımusalı.
5. Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar: Türkçe Almanca İngilizce Rusça Arapça; Oğuzca Kazakça Kırgızca Özbekçe Tatarca.
6. Devlet adları büyük harfle başlar: Türkiye Cumhuriyeti Amerika Birleşik Devletleri Suudi Arabistan Azerbaycan Cumhuriyeti.
7. Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar: Müslümanlık Müslüman; Hristiyanlık Hristiyan; Musevilik Musevi; Budizm Budist; Hanefilik Hanefi; Malikilik Maliki; Protestanlık Protestan; Katoliklik Katolik.
8. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar: Tanrı Allah Cebrail Zeus Oziris Kibele. Ancak tanrı kelimesi özel ad olarak kullanılmadığında küçük harfle başlar: Eski Yunan tanrıları. Bazı dinî terimlerin küçük harfle başlaması gelenekleş*miştir: cennet cehennem uçmak tamu peygamber sırat köprüsü.
9. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar: Merkür Neptün Plüton Halley DünyaGüneş Ay vb.
UYARI: Dünya güneş ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldığında küçük harfle başlar.
10. Yer adları (kıta bölge il ilçe köy semt cadde sokak semt vb.) büyük harfle başlar: Asya Avrupa Afrika Amerika; İç Anadolu Doğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Yakın Doğu; Ankara İstanbul Taşkent Bağdat Moskova; Turgutlu Ürgüp Ahlat; Çayırbağı Akçaköy; Bahçelievler Cebeci; Atatürk Bulvarı Ziya Gökalp Caddesi; Sankiyedim Sokağı Asmalımescit Sokağı.
UYARI: Doğu ve batı sözleri yön bildirdiğinde küçük olarak yazılır: Bursa’nın doğusu. Bu sözler düşünce hayat tarzı politika vb. anlamlar bildirdiğinde ise büyük olarak yazılır: Batı medeniyeti Doğu mistisizmi vb.
Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz nehir göl dağ boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar: Ağrı Dağı Aral Gölü Çanakkale Boğazı Dicle Irmağı Ege Denizi Erciyes Dağı Fırat Nehri Tuna Nehri Van Gölü Zigana Geçidi Süveyş Kanalı.
UYARI: Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir il ilçe bucak belde köy vb. sözler küçük harfle başlar: Konya ili Etimesgut ilçesi Taflan köyü vb.
Mahalle meydan bulvar cadde sokak adlarında geçen mahalle meydan bulvar cadde sokak kelimeleri büyük harfle başlar: Gazi Osmanpaşa Mahallesi Yıldız Mahallesi Yunus Emre Mahallesi Karaköy Meydanı Zafer Meydanı Gazi Mustafa Kemal Bulvarı Ziya Gökalp Bulvarı Nene Hatun Caddesi Cemal Nadir Sokağı Fevzi Çakmak Sokağı İnkılap Sokağı Reşat Nuri Sokağı Türk Ocağı Sokağı.
UYARI: Yer bildiren özel isimlerde de kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman kelime başında büyük harf kullanılır: Hisar’dan Boğaz’dan Bulvar’dan.
11. Saray köşk han kale köprü anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar: Topkapı Sarayı Dolmabahçe Sarayı İshakpaşa Sarayı Çankaya Köşkü Horozlu Han Ankara Kalesi Alanya Kalesi Galata Köprüsü Fatih Sultan Mehmet Köprüsü Mostar Köprüsü Beyazıt Kulesi Zafer Abidesi Bilge Kağan Anıtı.
12. Kurum kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Türkiye Büyük Millet Meclisi Türk Dil Kurumu Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Devlet Malzeme Ofisi Millî Kütüphane Çocuk Esirgeme Kurumu Atatürk Orman Çiftliği Çankaya Lisesi; Anadolu Kulübü Mavi Köşe Bakkaliyesi; Türk Ocağı Yeşilay Derneği Muharip Gaziler Derneği Emek İnşaat; Bakanlar Kurulu Danışma Kurulu Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı; Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
13. Kanun tüzük yönetmelik yönerge genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Medeni Kanun Borçlar Hukuku (kanun) Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Tüzüğü Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği.
UYARI: Kurum kuruluş kurul merkez bakanlık üniversite fakülte bölüm kanun tüzük yönetmelik vb.ni bildiren kelimeler belli bir kurum vb. kastedildiğinde büyük harfle baş*lar: Bu yıl Meclis yeni döneme erken başlayacaktır. Son aylarda Kurum yazım konusunda yoğun bir çalışma içine girmiştir. 2876 sayılı Kanun bu yıl yeniden gözden geçiriliyor. Bu madde Yönetmelik’in 4’üncü maddesine aykırı düşmektedir.
14. Kitap dergi gazete ve sanat eserlerinin (tablo heykel müzik) her kelimesi büyük harfle başlar: Nutuk Safahat Kendi Gök Kubbemiz Anadolu Notları Sinekli Bakkal; Türk Dili Türk Kültürü Varlık; Resmî Gazete Hürriyet Milliyet Türkiye Yeni Yüzyıl Yeni Asır; Saraydan Kız Kaçırma Onuncu Yıl Marşı.
UYARI: Özel ada dâhil olmayan gazete dergi tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz: Milliyet gazetesi Türk Dili dergisi Halı Dokuyan Kızlar tablosu.
UYARI: Büyük harflerin kullanıldığı yerlerde bulunan ve ile ya veya yahut ki da de sözleriyle mı mi mu mü soru eki küçük harfle yazılır: Mai ve Siyah Suç ve Ceza Leyla ile Mecnun Turfanda mı Turfa mı? Diyorlar ki Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır İçinde Esrar Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe Ben de Yazdım.
15. Millî ve dinî bayramlarla bayram niteliği kazanmış günlerin adları büyük harfle başlar: 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı Ramazan Bayramı Kurban Bayramı Nevruz Bayramı Anneler Günü Öğretmenler Günü 27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü 14 Mart Tıp Bayramı Hıdırellez.
Kurultay bilgi şöleni açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelime büyük harfle başlar: V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Manas Bilgi Şöleni.
16. Tarihî olay çağ ve dönem adları büyük harfle başlar: Kurtuluş Savaşı Millî Mücadele Cilalı Taş Devri İlk Çağ Yükselme Devri Millî Edebiyat Dönemi Servetifünun Dönemi Tanzimat Dönemi.
UYARI: Tarihî dönem bildirmeyip tür veya tarz bildiren terimler küçük harfle başlar: divan şiiri divan edebiyatı halk şiiri halk edebiyatı eski Türk edebiyatı Türk dili Türk sanat müziği Türk halk müziği tekke edebiyatı.
17. Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar: Türklük Türkleşmek Türkçü Türkçülük Türkçe Türkolog Türkoloji Avrupalı Avrupalılaşmak Asyalılık Darvinci Konyalı Bursalı.
UYARI: Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz: acem (Türk müziğinde bir perde) hicaz (Türk müziğinde bir makam) nihavent (Türk müziğinde bir makam) acemi (tecrübesiz) amper (elektrik akımında şiddet birimi) jul (fizikte iş birimi) allahlık (saf zararsız kimse) donkişotluk (gereği yokken kahramanlık göstermeye kalkışmak).
UYARI: Para birimleri büyük harfle başlamaz: avro dinar dolar lira yeni kuruş liret.
UYARI: Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.
UYARI: Müzikte kullanılan makam ve tür adları büyük harfle başlamaz: acemaşiran acembuselik bayati hicazkâr türkü varsağı bayatı.
18. Yer millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde özel adlar büyük harfle başlar: Antep fıstığı Brüksel lahanası Frenk gömleği Hindistan cevizi İngiliz anahtarı Japon gülü Maraş dondurması Van kedisi.
Ç. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar: 29 Mayıs 1453 Salı günü 29 Ekim 1923 28 Aralık 1982’de göreve başladı. Lale festivali 25 Haziranda başlayacak.
1919 senesi Mayısının 19’uncu günü Samsun’a çıktım. (Atatürk)
Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar: Okullar genel*likle eylülün ikinci haftasında öğretime başlar. Yürütme Kurulu toplantılarını perşembe günleri yaparız.
D. Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar: Giriş Çıkış Müdür Vezne Başkan Doktor Otobüs Durağı Dolmuş Durağı Şehirler Arası Telefon III. Kat IV. Sınıf I. Blok.
E. Bilim dallarında kullanılan terimlerin büyük harfle yazılışı ilgili dallardaki uygulamaya bağlıdır: Canis canis Carduelis carduelis Ardea alba Populus alba Prunus domestica Pinus silvestris.
F. Kitap bildiri makale vb.nde ana başlıkta bulunan kelimelerin tamamı alt başlıkta bulunan kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır.
G. Kitap dergi vb.nde bulunan resim çizelge tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar.
