Garry Kimoviç Kasparov

Garry Kimoviç Kasparov (d. 13 Nisan 1963, Bakü, Azerbaycan SSC), 1985-2000 yılları arası dünya şampiyonu olan Rus satranç büyükustası. Garry Kasparov, 1963 yılında Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de dünyaya geldi. Babası soylu bir Yahudi'ydi. 1985'te Anatoli Karpov'u yenerek dünya şampiyonu unvanını kazanmış, bu unvanı 2000 yılında yenildiği Vladimir Kramnik'e devretmiştir. Onun Temmuz 1999'daki FIDE Rating listesinde gerçekleştirdiği 2851 ELO puanı şimdiye kadar gerçekleştirilmiş en yüksek puandır. Pek çok kişi kendisini tarihte görülmüş en güçlü oyuncu olarak değerlendirmektedir. 10 Mart 2005'de bir daha satranç turnuvalarına katılmayacağını açıklamıştır. Kariyerinin başlangıcı Kasparov, Mihail Botvinnik'in satranç okulunda satranç eğitimini almıştır. 13 yaşında 9 üzerinden 7 puan alarak 1976 yılında Tiflis'te gerçekleştirilen Sovyet Küçükler Şampiyonası'nı kazanmıştır. Sonraki yıl da bu başarıyı tekrarlayarak ve 9 üzerinden 8,5 puan almıştır. 1978 yılında Kasparov, Minsk'teki Sokolski Memorial turnuvasına katıldı. Buraya dışarıdan davet edilmişti fakat birinci sırayı alarak master unvanını almıştır. Kasparov bu başarısını hayatının dönüm noktası olarak değerlenmiştir ve bu durumun, satrancı meslek olarak seçmesinde kendisini yüreklendirdiğini belirtmiştir. Bir yazısında "Yaşadığım sürece Sokolski Memorial'i hatırlayacağım" demiştir. Kasparov FIDE sıralamasında hızla yükselmiştir. Rusya Satranç Federasyonu'nun dikkatsizliği ile Garri Kasparov, henüz derecelendirilmemişken, Banya Luka'da büyükusta turnuvasına katılmıştır (federasyon bunun küçük bir turnuva olduğunu sanmıştı). Bu üst düzey turnuvada 2595 geçeci puan elde etmeyi başarmıştır. Bu, Kasparov'un üst düzey oyuncular arasına yükselmesine yetmiştir. Bir sonraki yıl 1980'de Batı Almanya, Dortmund'daki Dünya Küçükler şampiyonasını kazanmıştır. Bu sıralarda Kasparov dünya şampiyonu Anatoli Karpov ile oyun oynama şansı arıyordu. Ama öncesinde Adaylar Turnuvasını geçmesi gerekiyordu. 1984 Dünya Şampiyonası 1984'te Anatoli Karpov ile Garri Kasparov arasında oynanan Dünya Şampiyonluğu maçı, ortaya çıkan sonuç itibariyle satranç tarihindeki en tartışmalı maçlardan biri oldu. Kazandığı oyun sayısı 6'ya ulaşan tarafın şampiyon olacağı maça Karpov çok iyi başladı ve ilk 6 maçta 4 galibiyet alarak 4-0'lık skoru yakaladı. Karpov'un kazanması için sadece 2 oyun daha alması yeterliydi ama Kasparov buna izin vermemek için elinden geleni yaptı. Arka arkaya 17 maç berabere bitti ve sonunda Karpov bir galibiyet daha aldı ve skoru 5-0 yaptı. Şampiyonluğa ulaşması için önünde sadece 1 galibiyet kalmıştı. Daha sonra 32. oyuna kadar yine beraberliklerle geçti ve Kasparov sonunda ilk galibiyetini aldı. Bu noktadan sonra Kasparov'dan 11 yaş büyük olan Karpov fiziksel olarak neredeyse tükenmişti. Maç boyunca toplam 10 kg verdi. Birkaç oyun sonra Kasparov üst üste 2 galibiyet daha alıp skoru 5-3'e getirdi. Maç sırasında birkaç kere hastaneye kaldırılan Karpov'un durumu iyi değildi. Karpov her ne kadar iyi olduğunu ve maça devam etmek istediğini söylese de doktorlar durumunun iyi olmadığını ve devam edemeyeceğini söylüyorlardı. Kasparov ise 5-3 geride olmasına rağmen son 2 oyunu kazanmış olmanın verdiği moralle maçın favorisi olduğunu düşünüyordu ve maça devam etmek istiyordu. Ama FIDE Başkanı Florencio Campomanes iki oyuncunun da maça devam etmek istemesine rağmen, maçın uzunluğu nedeniyle iki oyuncunun da sağlığının zorlandığı gerekçesiyle maçın iptal edildiğini ve yeni maçın birkaç ay sonra yapılacağını açıkladı. Böylece ilk defa bir Dünya Şampiyonluğu maçı sonuç elde edilmeden bitirilmiş oldu. 1985 Dünya Şampiyonası ve sonrası Kasparov, Frankfurt'taki "Chess Classics" satranç turnuvasında, 1999 İkinci Kasparov-Karpov maçı 1985 yılında 24 maç üzerinden organize edildi. 12,5 puana ulaşan ilk oyuncu şampiyonluğa ulaşmış olacaktı. 12-12 beraberlik durumunda ise son şampiyon olan Karpov unvanını koruyacaktı. Kasparov maça iyi başladı ve ilk oyunu kazanarak durumu 1-0 yaptı. İki beraberlikten sonra Karpov toparlandı ve üst üste iki galibiyet alarak skoru 2-3 yaptı. Daha sonraki oyunlarda son maça gelinene kadar Kasparov 2, Karpov ise 1 galibiyet alabildi. Böylece skor Kasparov lehine 12-11 oldu. Karpov'un unvanını koruyabilmesi için bu oyunu alarak 12-12 beraberliği sağlaması gerekiyordu. Karpov oyunu kazanmak için saldırgan bir strateji izledi ama Kasparov 26. ve 31. hamlelerde iki tane piyon fedası yaparak oyunu karmaşık bir hale soktu ve Karpov 36. hamlede büyük bir hata yaparak bir taş kaybetti ve birkaç hamle sonra terk etti. Böylece maçı 13-11 kazanan Kasparov, Kaprov'un 10 yıllık Dünya Şampiyonluğna son verdi. Kasparov 22 yaşında Dünya Şampiyonu olarak tarihteki en genç Dünya Şampiyonu oldu (daha önceki en genç şampiyon 1960'ta 23 yaşındayken Botvinnik'i yenerek şampiyonluğa ulaşan Mikhail Tal'dı). 1986 yılında Karpov'la Londra ve Leningrad'da yaptığı rövanş maçını 12,5-11,5 kazandı. 1987 yılında İspanya'da yeni bir maç yaptılar. Diğer maçlardan daha çekişmeli geçen bu maçın skoru 23. oyunun sonunda 12-11 Karpov'un lehineydi. Son oyunda Kasparov'a mutlak bir galibiyet gerekiyordu. O ana kadar 23 oyunda sadece 3 oyun kazanabildiğini dikkate alırsak bu çok zor bir görevdi. Ne var ki oyuna beklenmedik şekilde sakin Reti açılışıyla başlayan Kasparov son oyunu kazandı ve skor eşit olmasına rağmen unvanını korumuş oldu. 1990 yılında yapılan maçta bu sefer Kasparov unvanını daha rahat bir şekilde korudu. Kasparov 1993 yılında unvanını Nigel Short'a ve 1995 yılında New York'ta "Dünya Ticaret Merkezi"nin en üst katında Viswanathan Anand'a karşı korudu. 2000 yılında FIDE'den ayrı olarak "Brain Games"in organizasyonu altında yaptığı maçı Vladimir Kramnik'e karşı kaybetti. Buna rağmen halen tartışmasız bir biçimde dünyadaki en iyi oyuncu olma üstünlüğünü sürdürmektedir. Emeklilik Garry Kasparov, Linares turnuvasını birinci bitirdikten sonra 10 Mart 2005 günü duzenlenen basın toplantısında, aktif satrancı bıraktığını açıklamıştır. Kasparov'un açıklamasına rağmen FIDE, kurallar gereği Kasparov'un ELO ratingini 1 yıl kadar tutmuştur. Nisan 2006 ELO listesinden Kasparov çıkarılmıştır. Bilgisayara karşı satranç Kasparov, dünya çapındaki ünü sayesinde, bilgisayar üreticilerinin de ilgi odağı olmuştu. Bazı şirketler, teknolojinin ne kadar geliştiğini göstermek için, onu yenebilecek bir bilgisayar geliştirmek istediler. IBM, Deep Blue (Derin Mavi) isimli bir bilgisayar yaparak, Kasparov ile bir maç ayarladı. 1996'da yapılan 6 setlik maçlar sonunda Kasparov Deep Blue'yu 4-2 yendi. IBM sonraki yıla kadar Deep Blue'yu geliştirdi (Deeper Blue olarak da bilinmekle beraber resmi adı Deep Blue'dur). 3 dakikada 60 milyar hamleyi gözden geçirebilen bu bilgisayarla Kasparov, 1997'de tekrar maç yaptı. Yine 6 setten oluşan bu maç sonucunda Deep Blue Kasparov'u 2.5 a karşı 3.5 puanla yenmeyi başardı. Böylece insanlık tarihinde ilk kez bir bilgisayar, dünya satranç şampiyonunu yenmiş oldu. Kasparov 2. oyunun 37.Be4 hamlesinde Deep Blue'ya insanlar tarafından müdahale edilerek yardım edildiğini iddia etti. Çünkü böyle bir durumda bir bilgisayarın 37.Qb6 hamlesini yaparak bir piyon kazanma eğiliminde olması bekleniyordu ve bu beklentisi pek çok satranç otoritesi tarafından da onaylandı. Fakat IBM bu iddiayı ve Kasparov'un yeniden maç önerisini reddederek Deep Blue projesini sona erdirdi