Hamam Böceği Türleri, Zararları ve Kesin Çözümü
Hamam böceğinin anatomik özellikleri hakkında bilgiler verirken hangi bölgelerde yaşadıklarını, türlerini, istilasını ve kesin çözümlerini ele aldık.
Hamam böceği (diğer adı Blattaria) nedir sorusuyla başlamak en doğrusu olacaktır. Bu canlılar, termitleri içeren Blattodea takımına ait bir böcek türüdür. Şu anda dünyada var olduğu bilinen yaklaşık 4.600 türü vardır ve bunların yaklaşık otuzunun yuvası insanların yaşam alanının yakınında (veya içinde)’dir. Bunlardan dördü zararlı olarak kabul edilir. “Hamam böceği” kelimesi İspanyolca “cucaracha” kelimesinden türemiştir. Latince (bilimsel) adı ise ışığı engelleyen bir böceğe atıfta bulunan “Blatta” kelimesinden türemiştir.
Hamam böcekleri, yaklaşık 320 milyon yıl önce Karbonifer döneminden beri var olduklarına inanılan ve bilim camiası tarafından “yaşayan fosiller” olarak sınıflandırılan tuhaf ve bir o kadar da etkileyici canlılardır. Erken dönemde yaşamış hamam böcekleri bazı yönlerden modern hamam böceklerinden farklıydı, ancak eski türlerin iç ovipozitörlerden yoksun olduğuna inanılıyordu. Antik hamam böceklerinin fosilleşmiş kalıntıları, türün ilk yıllarında arka kanatlarından yoksun olabileceğini de gösteriyor.
Hamam Böceğinin Özellikleri
Çoğu tür küçüktür. Bununla birlikte, Avustralya’daki “Dev Yuvalı Hamam böceği” gibi bazı türler, 9 santimetre uzunluğa ulaşabilir. Büyük ölçüde dünyadaki en “ilkel” neopteran (kanatlı) böceklerden biri olarak kabul edilen hamam böceği, günlük hayatta kalmasına yardımcı olacak çok az “özel adaptasyona” sahiptir. Bununla birlikte, bu tür oldukça dirençlidir.
Hamam böceklerinin tanımlanması, çoğu küçük bir kafaya, düzleştirilmiş bir gövdeye ve ayrıca kırmızımsı kahverengi veya koyu kahverengi bir renge sahip olduğundan nispeten kolaydır. Hamam böcekleri ayrıca büyük gözleri, uzun antenleri ve başlarının altındaki ağız kısımlarıyla da bilinir. Bir hamam böceğinin gövdesi, kalsiyum karbonattan oluşan dayanıklı bir dış iskelet içeren bir dış yüzeyle üç ayrı bölüme ayrılmıştır. Bu kabuk, hem iç organlarını hem de kas sistemlerini zarardan korumaya yardımcı lduğu için hamam böceğinin hayatta kalması için çok önemlidir. Kabuk ayrıca mumsu kaplaması sayesinde suyu itebilir.
Bu canlılar ayrıca böceğin uçmasına izin veren bir dizi kanada sahiptir. Üç set bacakla (her biri beş pençeli) birleştiğinde, neredeyse her arazide seyahat edebilirler. Peki sizce hamam böceği ısırır mı? Cevap, duruma göre değişebilir (okumaya devam edin).
Hamam Böceğinin Dağılımı ve Habitat
Hamam böcekleri son derece bol miktarda ve dünya çapında çeşitli ortamlarda bulunurlar (hem soğuk hem de aşırı sıcaklıklara dayanma yeteneklerinden dolayı). Hamam böcekleri esas olarak tropik bölgelerde yoğunlaşsa da, Kuzey Kutbu’nda da yaşayabilir. Bazı türlerin doğal olarak bir çeşit antifriz (gliserolden yapılmış) üretme yeteneklerinden dolayı -188 Derece sıcaklıklarda hayatta kaldıkları gözlenmiştir. Yalnızca Kuzey Amerika’da, kıtada bulunduğu bilinen yaklaşık elli türü vardır. Buna karşılık Avustralya, şaşırtıcı derecede 450 çeşit hamam böceğine sahiptir.
Hamam böcekleri; yapraklar, çürüyen odun ve moloz gibi çeşitli habitatlarda veya su kütlelerinin yakınında bulunabilir. Diğerleri, orman örtülerinde, yarıklarda veya gündüzleri (gece beslenme alışkanlıkları nedeniyle) saklanmalarına izin veren genel alanlarda bulunabilir.
Hamam Böceği Davranış Kalıpları
Neredeyse tüm türlerin sosyal böcekler olduğu bilinmektedir; yalnız kalmaktansa diğer hamam böcekleriyle vakit geçirmeyi tercih ediyor. Bilim adamları, bu doğal toplanma eğiliminin hamam böceğinin dışkı maddesinde salgılanan feromonlardan kaynaklanabileceğine inanıyor. Hamam böceği gruplarının ait oldukları gruba özgü belirli kokular yaydığı bilinmektedir; bu, hem sosyal etkileşim hem de sürü davranışına katılma eğilimini gösteriyor.
Son yıllarda bilim adamları hamam böceklerinin, özellikle hayatta kalmaları için çeşitli su ve besin kaynaklarını seçmeleri gerektiğinde, grupları içinde toplu karar verme yeteneğine sahip olabileceklerini keşfettiler. Ayrıca başkalarını yiyecek ve su konusunda uyarmak için koku izlerini kullananlar birbirleriyle iletişim kurdukları da bilinmektedir.
Hamam Böceği Nasıl Ürer
Dünyadaki diğer birçok hayvana benzer şekilde, hamam böceklerinin de potansiyel eşleri çekmek için feromon kullandığı bilinmektedir. Hamam böceğinin birkaç türü partenogenetik (eşeysiz) ve tek başına üreyebilse de, çoğu üremek için hem erkek hem de dişi gerektirir.
Çiftleşmeden sonra dişi, karnının ucunda taşıdığı “ootecae” olarak bilinen yumurta kılıfları geliştirir. Dişi, tamamlanması yaklaşık beş saat süren bir işlemle yumurtalarını bırakır (genellikle yumurta kılıflarını bir yarıkta veya tehlikeden uzakta gizli bir noktaya yerleştirerek). Hamam böceği yavrusu (nimfler) yumurtadan çıktıktan sonra başlangıçta parlak beyaz olarak doğarlar, ancak yaklaşık dört saat sonra kararmaya başlarlar. Bebeklikten tam olgunluğa ulaşmaları ise üç aydan kısa sürer (bazı türler yalnızca elli gün sonra tam yetişkinliğe ulaşır). Çoğu tür için ortalama ömrü yaklaşık bir yıldır (bazıları iki yıldan fazla yaşıyor). Yaşamları boyunca dişilerin sekizden fazla yumurta kabuğu (oothecae) ürettikleri bilinmektedir; bu, yaklaşık 300 ila 400 hamam böceği lavrasına eşdeğerdir (ancak Alman Hamam böceği gibi bazı türler çok daha fazla yumurta üretebilir).
Kanatlı Uçan Hamam Böceği
Bazı türler, arka taraflarında bulunan kanatların varlığı nedeniyle uçabilirler. Asya, Dumanlı kahverengi, Ahşap ve Kahverengi Hamam böcekleri, olağanüstü uçuş yetenekleriyle bilinir. Küba ve Avusturya Hamam böcekleri gibi diğerleri de kısa mesafeler için uçabilirken, Amerikan Hamam böceği öncelikle havada süzülmek için kanatlarını kullanır. Bununla birlikte, Alman ve Doğu Hamam böcekleri gibi daha yaygın türler de kanatlara sahiptir, ancak garip vücut tasarımları ve ağırlıkları nedeniyle uçamazlar.
Uçan hamam böcekleri ev sahipleri için ortak bir endişedir, çünkü uçma yeteneği genellikle evlere ve çeşitli konutlara sızmasına yardımcı olur. Peki hamam böceği ışığa gelir mi? Evet, özellikle uçan türler ışıklara çekilir ve bu da böceklerden birçoğunun akşam saatlerinde iç mekanlara girmesine neden olur. Uçma yeteneği aynı zamanda böceğin tezgahlar, aletler ve insanların erişemeyeceği yerlerde saklanması da dahil olmak üzere çoğu yere kolaylıkla ulaşmasını sağlar.
Hamam Böceği Sütü
Çoğu süt üretmese de, Diploptera noktalı hamam böceği türü canlı doğum yapan ve protein kristalleri içeren süt ürettiği bilinen tek türdür. Bu inanılmaz derecede nadir görülen özellik (özellikle bir böcek için) şu anda dünyanın dört bir yanındaki araştırmacılar ve beslenme uzmanları tarafından araştırılıyor. Bilim adamlarının özellikle ilgisini çeken şey, normal inek sütünden neredeyse dört kat daha sağlıklı olduğuna inanılan hamam böceği sütünün beslenme yönleridir. Ayrıca, bu sütün manda sütündeki (normal inek sütünden daha fazla kalori içeren) bulunan enerji miktarının üç katından fazlasını içerdiği tahmin edilmektedir.
Hamam böceklerini sağmak araştırmacılar için uygun bir seçenek olmasa da, sütünlerindeki proteinlerin kopyalanması çok gerçek bir olasılıktır ve yakın gelecekte dünya çapında gıda kıtlığını hafifletmeye yardımcı olabilir.
Madagaskar Islık Hamam Böceği türü genellikle evcil hayvan olarak kullanılır.
Hamamböceği Sesleri
Diğer böceklerle ile sosyal etkileşime girebilmenin yanı sıra, bazı türler tıslama veya cıvıldama sesleri çıkarabilir. Bu tuhaf özelliği sergileyen türlerde farklı tıslamaların saldırganlık, öfke, korku ve kur yapma gibi çeşitli duygulara karşılık geldiğine inanılıyor. Bu canlılar bunu havayı karın bölgesi boyunca modifiye edilmiş sarmallardan zorlayarak başarır. Çiftleşme zamanlarında bazı Avustralya türlerinin potansiyel dişileri çekmek için tekrarlayan ses kalıplarını takip eden ritmik sesler çıkardığı bile bilinmektedir.
Hamam Böceğinin Sağlamlığı
Bu canlılar dünyada var olduğu bilinen en sert türlerden biridir ve yalnızca ekstrem ortamlarda değil, aynı zamanda çok az yiyecek veya su kaynağıyla da (uzun süre) yaşayabilir. Bazı türlerin yiyecek ve su olmadan bir aydan fazla yaşadığı bilinmektedir.
Bu canlı, uzun süreler boyunca yiyecek olmadan yaşayabilme yeteneğinin yanı sıra, radyasyona karşı da güçlü bir dirence sahiptir. Hatta insanlardan 15 kat daha fazla radyasyona (öldürücü dozlar) dayanabilir. Bu nedenle, Dünya bir nükleer savaş ile yok edilirse bu böceklerinin yaşamaya devam edeceği sıklıkla öne sürülmüştür. Radyasyonun bu tür üzerinde neden insanlardan daha az etkisinin olduğu ise belirsizliğini koruyor.
Hamam Böceğinin Zararlıları
Peki Hamam böceği insana zarar verir midir? Hemde fazlasıyla! Dünyadaki sayısız hamam böceği türünden yaklaşık otuzunun aktif olarak insanlarla birlikte yaşadığı bilinmektedir. Bu otuz arkadaş canlısının dördü son yıllarda zararlı olarak sınıflandırılmıştır. Bunlar arasında Amerikan, Alman, Doğu ve Avustralya Hamam böceği bulunur. Hamam böceği istilası, dünya üzerindeki bütün insanlar için ortak bir endişedir. Bu canlılar patojenik mikropları (pasif olarak) taşıdıkları için salmonella, stafilokok ve streptokok gibi zararlı bakteri ve mikropları evlere yayabilir. Hamam böceklerinin türlerde yaygın olan tropomiyosin proteini nedeniyle alerjisi olan insanlarda reaksiyonlara neden olduğu da bilinmektedir.
Gözle görülür bir istila belirtisi olmayan evlerde bile, son araştırmalara göre tüm evlerin yaklaşık %63’ünün kendi türünün pisliği veya bunların parçalanan parçaları (parçacıklar ve tükürük dahil) içerdiğini gözlemlenmiştir.
Hamam Böceği Türleri ve Çeşitleri
Amerikan Hamam Böceği
- Bilimsel adı: Periplaneta americana
- Üst sınıf: Periplaneta
- Takson Basamağı: Tür
- Bilimsel adı: Blattella germanica
- Üst sınıf: Blattella
- Takson Basamağı: Tür
- Bilimsel adı: Blatta orientalis
- Üst sınıf: Blatta
- Takson Basamağı: Tür
- Bilimsel adı: Periplaneta australasiae
- Üst sınıf: Periplaneta
- Takson Basamağı: Tür
- Dışkısı: Hamamböceği istilasının en yaygın belirtilerinden biri dışkı belirtileridir. Hamamböceği boku hem boyut hem de görünüm olarak kahve telvesi veya karabiber ile çok benzer. Çok sayıda dışkı maddesi, aşırı istilanın bir göstergesidir ve derhal bir haşere kontrol servisi veya yerel imha edici tarafından ele alınmalıdır. Dışkı dışkılarının konsantrasyonları da hamam böcekleri için yüksek trafikli bir alanın göstergesidir; muhtemelen bir yiyecek ve su kaynağı alanı. Yerel bir yok edici bir seçenek değilse, bunlar tuzaklar ve zehirler yerleştirirken sizin tarafınızdan hedef alınması gereken kritik alanlardır.
- Kokusu: Evi hamam böceği basmasının bir başka özelliği de kolay açıklanamayan kötü kokulardır. Hamamböceği nasıl kokar? Çoğu hamam böceklerini hem miskli hem de yağlı bir kokuya sahip olarak tanımlar. Tek bir hamamböceği hoş olmayan kokular yayabilse de, her zaman var olan kokular, acil müdahale gerektiren büyük ölçekli bir istilanın göstergesidir.
- Yumurtası ve Kılıfları: Hamam böceğinin çoğalırken, içinde çok sayıda yumurta tutan yumurta kılıfları ürettiği bilinmektedir (ootecae). Kılıfları veya kuluçkalanmamış yumurtaları bulmak ciddi bir sorundur ve genellikle evinizde başka hamam böcekleri olduğu anlamına gelir. Tek bir yumurta, ortalama olarak on ila yirmi yumurta içerir ve Alman Hamamböceği oothecae elli kadar yumurta tutar. Bu nedenle, bir tam tarama, ev sahipleri için büyük bir sorundur ve acil takip gerektirir.
- Ölü Hamam böcekleri: Ölü hamam böcekleri canlı hamam böceklerinden çok daha iyi olsa da, ölü böcekleri bulmaca (görünürde bir neden olmadan) evinizin içinde ek hamam böcekleri olduğuna dair kesin bir işarettir. Düzenli olarak ölüleri bulmak daha da endişe vericidir, çünkü önemli bir istilanın gerçekleştiğini gösterir.
- Gün İçinde Hamam böceklerini Tespit Etmek: Gece canlıları olarak, gün ışığından kaçınmaya çalıştıkları ve çoğumuz zaten uyurken ve yatarken dışarı çıktıkları için hamam böceklerini tespit etmek genellikle zordur. Ancak gün içinde hamamböceği görüldüğünde, genellikle çok ciddi bir istilanın göstergesidir. Hamam böcekleri, yalnızca yiyecek ve su için rekabetin diğer hamam böcekleriyle özellikle zor olduğu veya yuva boyutlarının hamamböceğinin tam anlamıyla gündüz saklanma noktalarından zorlanacağı kadar büyüdüğü günlerde dışarı çıkarlar.
Hamam Böcekleriyle İlişkili Yaygın Hastalıklar
Hamam böceğinin kendisi bilinen herhangi bir hastalıktan sorumlu olmamasına rağmen, beslenme ve yuvalama uygulamaları genellikle böceğin çok çeşitli bakteri, virüs, mantar, hastalık ve mikroorganizma ile temas etmesine neden olur. Böcekler genellikle bu organizmaların taşıyıcısı haline gelir (dolaylı olarak), yiyecekleri ve insanların evlerinde temas ettikleri yüzeyleri kirletir. Bazen insanlar bu hastalıklar nedeniyle ölür. Hamam böcekleri tarafından taşınan organizmalarla ilişkili yaygın hastalıklar ve enfeksiyonlar şunları içerir:
- Salmonelloz
- Tifo
- Gastroenterit
- Dizanteri
- Cüzzam
- Veba
- Giardia
- Listeriyoz
- Kolera
- Kampilobakteriyozis
- E. Coli
- Staphylococcus aureus
- Streptokok
- Kabartma tozu ve şeker: Hamam böceği için en etkili ilaç, kabartma tozu ve şekeri karıştırmak ve bu karışımı yoğun trafik alanlarına ve bu türün şüpheli saklanma noktalarına yerleştirmektir. Malzemeleri küçük bir kapta veya kasede eşit miktarda karbonat ve pudra şekeri kullanarak karıştırın (her biri için 1/4 fincanı iyidir). Karışımı istenilen yere serpmek için bardağı kullanın ve temizlemeden önce yaklaşık bir hafta bekleyin. Gerekirse tekrarlayın. Hamam böceği, kabartma tozu ve şekeri sindiremediği ve zamanla ölmesine neden olduğu için karışım bu canlılardan kurtulmak için oldukça etkilidir.
- Defne Yaprakları: Hamam böceği hangi kokuyu sevmez diye soracak olursanız bir numaralı cevabımız Defne yaprakları olacaktır. Böcek bu bitkinin kokularından nefret ettiği ve her ne pahasına olursa olsun onlardan kaçındığı için inanılmaz derecede etkili bir çare sayılır. Yaprakları toz haline getirin ve bu canlıları gördüğünüz (veya iç içe olduklarından şüphelendiğiniz) alanlara serpin.
- Limon Kabukları ve Limon Suyu: Defne yapraklarına benzer şekilde, hem limon kabuğu hem de meyve suyu güçlü kokuları nedeniyle hamam böceğinden kurtulma yollarının başında gelir. Limon suyunu suyla karıştırın (limon suyunun suyla çok seyreltilmemesini sağlayın) ve dolaplarınızda, tezgahlarınızda ve yoğun trafik alanlarınızda temizlik maddesi olarak kullanın. Doğal koku bu canlıları uzak tutarken aynı zamanda evinizin bu süreçte son derece temiz kokmasını sağlar.
- Bahçe Otları: Bir başka doğal çare, bu canlı popülasyonlarını önlemek için kedi nanesi, nane ve sarımsak gibi bahçe bitkileri kullanmaktır. Bu bitkileri evinizin çevresine dikmek veya yapraklarını evinize potansiyel açıklıkların yanına serpmek, güçlü kokuları nedeniyle etkilidir. Koku, bu türe karşı görünmez bir bariyer görevi görür.
- Borik Asit: Oldukça etkili (ancak potansiyel olarak tehlikeli) bir çare borik asittir. Borik asit, doğal hamam böceği zehiri ve yüksek asitliği nedeniyle doğru uygulandığında bu türü hızla öldürür. Yüksek trafikli alanlar olduğuna inanılan alanlara borik asitten hafif bir kaplama serpin. Önemli olan bu canlılara doğrudan tozun içinden geçerek bacaklarının, antenlerinin ve vücudunun hafifçe kaplanmasına neden olmasıdır. Hamam böceği, tımar ederken asidi sindirerek hem kendisi hem de vücuduyla beslenen yakındaki böcekler için hızlı ölüme neden olur. Bununla birlikte, bu doğal tedavi oldukça etkili olsa da, borik asidin her zaman hem çocukların hem de evcil hayvanların erişemeyeceği bir yerde tutulması gerektiğine dikkat etmek önemlidir, çünkü toz oldukça toksik ve zehirlidir; uzun süreli temas durumunda ciddi cilt tahrişine neden olur.
- Spreyler
- Raid özel yem tableti
- Tutkal Tuzakları
- Bayer Hamam böceği jeli
- Detan hamam böceği yemi
- Klasık raid hamam böceği ilacı
- Borik asit
- Sisleyiciler (Sis Tabanlı Araç)
- Ultrasonik Haşere Kovucu (Hamam böceklerini Kovmak için Yüksek Frekanslı Ses Kullanır)
- İğrenç Gerçek 1: Bu böcekler gece saatlerinde insan kaşları, kirpikleri, ayak tırnakları (ve tırnaklar), ölü deri ve saçla aktif olarak beslenir. Ayrıca köpek ve kedi kürküne de çekilirler.
- İğrenç Gerçek 2: Çin’de (ve genel olarak Güneydoğu Asya’da) bu canlılar bir besin kaynağı olarak kabul edilir ve genellikle çeşitli atıştırmalıklar, protein tozları, ilaçlar ve kozmetikler için kullanılır. Yani hamam böceği yemeği gerçekten var olan bir şeydir!
- İğrenç Gerçek 3: Bu canlılar, hayati organlarının göğüs kafesinin yakınında bulunması nedeniyle, başları olmadan bir hafta hayatta kalabilirler.
- İğrenç Gerçek 4: Son derece küçük beyinlere sahip olmasına rağmen yaklaşık bir milyon beyin hücresine sahiptirler. Kulağınıza tuhaf geleceğine eminiz ama, eğitilebilirler.
- İğrenç Gerçek 5: Nefesinlerini yaklaşık kırk dakika tutabilir ve ölmeden önce yarım saatten fazla su altında kalabilirler.
- İğrenç Gerçek 6: Madagaskar’ın bazı bölgelerinde evcil hayvan olarak kullanılırlar.