Mercimek Yetiştiriciliği

1. TANIMI VE ÖNEMİ Mercimek tek yıllık,çeşitlere ve çevre koşullarına bağlı olarak 15-75 cm arasında değişiklik gösteren yükseklikte, tek dallı bir gövdeye sahiptir. Mercimek kökleri üzerinde hava serbest azotunu tespit eden kök yumruları Rhizobium leguminosarum adlı bakteriler tarafından oluşturulmaktadır. GAP Projesinin uygulanacağı Güney Doğu Anadolu Bölgesi'nde baklagillerin ekim alanı toplam ekim alanının %25'ini kapsamaktadır. Yemeklik dane baklagiller içerisinde ise kırmızı mercimek %85'lik ekim sahası ile birinci sırda yer almaktadır. 2.İKLİM VE TOPRAK İSTEĞİ 2.1 İklim İsteği Mercimek sıcak ılıman ve subtropik bölgelerin ürünüdür. Fakat tropik bölgelerin yüksek kısımlarında ya da serin mevsimlerde de yetişmektedir. Mercimek yemeklik baklagiller içerisinde kurağa, sıcağa ve soğuğa en dayanıklı olanıdır. Bölgemizde yaz sıcaklıkları erken ve birden geldiğinden, yaz ayları çok sıcak ve yağış olmadığından bölgede yazlık mercimek yetiştirmeyip, kışlık kırmızı mercimek üretimi yapılmaktadır. Optimum çimlenme sıcaklığı 8-13 ºC olup, genelde uzun gün bitkisidir. Vegetasyon periyodu iklime bağlı olmakla beraber 6-7 aydır. 2.2 Toprak İsteği Mercimek kumludan ağır killiye kadar olan çok değişik toprak tipleri üzerinde yetişmektedir. İyi verim için sıcak, iyi havalanan kumlu-tınlı kireçli topraklar önerilmektedir. Ancak mercimek ağır topraklarda ve hatta kuruyarak taşlanmış killi topraklarda da yetişmektedir. Mercimek Ph:5.5-6.5 olan hafif asit topraklarda iyi yetişir. Toprak pH : 5.5-6.5 olan hafif asit topraklarda iyi yetişir. Toprak pH sının 9'dan fazla olması halinde kök yumrularının oluşumu gecikir ve verim düşer. 3.YETİŞTİRME TEKNİĞİ 3.1 Ekim Nöbeti Bölgemizde kuru tarım alanlarında yer yer münavebeli tarım sistemi uygulamasına rağmen yakın zamanlara kadar genellikle tahıl-nadas sistemi uygulanmaktaydı. Ancak son zamanlarda Mercimeğin değer fiyat bulması ve mercimekten sonra ekilen buğday ve arpanın verimlerinde de herhangi bir azalma olmadığı görülünce ekim nöbetine mercimek girmiş ve nadas alanları büyük oranda ortadan kaldırılmıştır. Kuru tarım yapılan yerlerde tahıldan sonra tarlayı nadasa bırakmak yerine, mercimek ekmek en karlı sistemdir. Böylece hem mercimek geliri elde etmiş oluruz, hem de tahıl nadas sistemi kadar tahıl verimi elde etmiş oluruz. 3.2 Çeşit Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından bölge için 1983 yılında yerli populasyondan seçilen Yerli Kırmızı mercimek çeşidinin veya 1987 yılında yabancı populasyondan seçerek tescil ettirdiği Fırat-87 mercimek çeşidinin kullanılması önerilmektedir. Mercimek yetiştiriciliğinde toprak işlemesi iki farklı yöntemle yapılır. Tahıl hasadını müteakip toprak gölge tavındayken 15-20 cm derinlikte ilk sürüm yapılarak anız bozma işlemi yapılır. Sonbahara kadar beklenir. İlk yağmurlar düşüp toprak tava geldiğinde ve yabancı otlar çimlenmeye başladığında mercimek ekilecek olan ikinci bir toprak işlemeden geçirilir. İkileme kultivatör + tapan veya gobledisk + tapan formülasyonlarından biri ile yapılarak mercimek için gerekli olan tohum yatağı hazırlanmış olur. İkinci yöntem ise; tahıl hasadından sonra anız bozma işlemi yapılmamışsa sonbahara kadar tarla hiç bir işlem yapılmadan bekletilir. Sonbaharın ilk yağmurları düşüp yabancı otlar çimlenmeye başladığında ve toprak tavda iken 15 - 20 cm derinlikte pullukla toprak işlemesi yapılır. Bunun arkasından kültivatör + tapan veya goble disk + tapan kombinasyonlarından birisi ile ikinci bir toprak işlemesi yapılarak ekime hazır hale getirilir. 3.4 Ekim Mercimeğin ekim zamanı iklim ve çevre koşullarına bağlı olarak değişmekle beraber, bölgemizde genellikle Ekim ayı ortalarında Kasım ayı sonlarına kadar ekimi yapılmaktadır. Ekim mutlaka mibzerle yapılmalıdır. Ekimde tohumluk olarak yerli çeşit kullanılıyorsa 9 kg/da tohum kullanılmalıdır. Ancak bu değer, tohumun temiz ve çimlenme yüzdesi yüksek olması halinde geçerlidir. Aksi halde tohumluk miktarı bir miktar arttırılmalıdır. Ekim derinliği toprağın her çeşidinde 4-5 cm olmalıdır. Ekim sıra arsı mesafeler 15-20 cm değerlerinde alınmalı ve mibzerin ekici ayakları bu mesafede ekim yapacak şekilde ayarlanmalıdır. 3.5 Gübreleme Bölge için 2-3 kg/da N olarak önerilmektedir. Azotlu gübrelerdeki durumun aksine mercimeğin fosforlu gübrelere olan gereksinimi oldukça fazladır. Bölgede araştırma kuruluşlarınca yapılan çalışmalar sonucunda ekonomik gübre seviyesi 10 kg/da P2O5 olarak tesbit edilmiştir. Gübrelemede %18 N ve %46 P2O5 kapsayan diamonyum fosfat gübresinin kullanılması, mercimeğin yetiştiriciliği için gerekli olan her iki besin maddesini karşılama yönünden uygun olmaktadır. Ancak fosforlu gübrelerin tohumla karıştırılarak verilmesi tohumların çimlenme ve çıkışı üzerinde olumsuz etkisi bulunmaktadır. Olumsuz etkiyi önlemek yönünden gübrelerin tohum sıralarının yan ve biraz alt kısmına gelecek biçimde (bant halinde) verilmesi uygun olmaktadır. 3.6 Sulama Mercimek kuru şartlarda yetiştiriciliği yapılan bir bitkidir. Bu yüzden sulama yapılmamaktadır. Ayrıca fazla su ürüne zarar vermektedir. Ayrıca aşırı kurak geçen yıllarda imkan olursa 1-2 su verilebilir. 3.7 Bakım Mercimek yetiştiriciliğinde üstün verim alınmasını engelleyen en önemli unsur yabancı otlardır. Bunun için mercimek ekimi ilk yağmurlardan sonraya bırakılmalı yabancı otlar çimlenip tarla bir daha işlendikten sonra ekim yapılamalıdır. Daha sonraki dönemlerde çıkan otlarla elle ot alımı alınmak suretiyle de mücadele yapılabilir ancak fazla işgücü ve masraf gerekir. Yabancı Otlar Mercimekte ekimden sonra, çıkış öncesi olarak kullanılan ilaçlar henüz deneme safhasında olduğundan tavsiye edilememektedir. Çıkış sonrası uygulanan ilaçlar, mercimek ve yabancı otlar çıkıp mercimeğin 8-10 cm, yabancı otların 3-5 yapraklı oldukları devrede kullanılır. Yabancı ilaç mücadelesinde kullanılan ilaçlar şunlardır; Mercimek Yeşil Kurdu Mercimek ve nohutta zarar yapmaktadır. Yumurtalardan çıkan larvalar yumurta kabuğu ile yaprağı kemirerek beslenir, 3 ve 4 dönem larvalar daha çok tomurcuk ve çiçekte zararlı olur. Son dönemlerde kapsülü delerek nohut ve mercimek danelerini yerler. Sürvey sonucunda yeterli yoğunluk saptanan yerlerde mücadeleye başlanır. İlaçlamalar koruyucu mücadele şeklinde ve larvaların ilk dönemlerinde tek uygulama olarak yapılır. Kullanılacak İlaçlar ve Dozları Mercimek Hortumlu Böceği Ergin ve Larva dönemlerinde zararlı olur. Erginler bitkilerin ilk gelişme dönemlerinde fazla zarar yaparlar. Yaprakların kanarlarından kemirerek yer yer oyarlar. Larvalar ise bitkinin kök ve nodozitelerinde beslenme yoluyla zararlı olurlar. Saldırıya uğramış bitkilerde zayıf gelişme, solma hatta kuruma görülebilir. Mücadelesi Kültürel önlemler olarak, bitkilerin hızla gelişmesini sağlamak amacıyla iyi bir toprak işlemesi yapılamalı ve tohumlar fazla derine ekilmeli, münavebe uygulanmalı ve ara yıllarda uygun gübreleme yapılamalıdır. Kimyasal Mücadele Bitkilerin 5-10 cm boyda oldukları dönemde tek uygulama olarak yapılır. Kullanılacak İlaçlar ve Dozları Apion Erginleri yapraklarda küçük, delikçikler açarak zarar yapar. Erginler yapraklarla beslenmesine karşın asıl zarar tepe tomurcuklarında yaşayan larvaları tarafından yapılmaktadır. Larva bitkinin büyüme gözünü kurutur. Bitkilerde büyümede durgunluk ve yan gözler verme zorunluluğu doğar. Böyle bitkiler yeterli kapsül veremediğinde direkt olarak verimde düşme olur. Şiddetli zarar görmüş bir tarla uzaktan duman renginde görülür ve bitkiler kısa ve bodur kalırlar. Mücadelesi Derin sürüm, münavebe ayrıca tarla içinde ve çevresinde kışlamaların uygun barınak ve bitki bırakmamak gelecek yılın ergin populasyonunu azaltabilir. Kimyasal mücadelede hedef kışlamış erginler olduğundan ergin çıkışlardan sonra yumurtlama başlamadan ilaçlama yapılmalıdır. İlaçlamada geç kalındığında yumurta larva sayımı esas alınmalıdır. Kontrollerde hem ergin hem de larva bulunursa her ikisini etkileyen bir ilaç kullanılmalıdır. İlk ilaçlamadan 20 gün sonraki kontrollerde larva veya ergin yoğunluğu savaşımı gerektirecek düzeyde olursa ikinci bir ilaçlama yapılmalıdır. Bu dönemde sitonalarında (Hortumlu Böcek) aynı tarlada yoğun olması durumunda her ikisini etkileyen bir ilaç seçilmelidir. Kullanılacak İlaç ve Dozları Mercimek Tohum Böceği Kışı ergin olarak tane içinde mercimek ambarının kuytu köşelerinde mercimek yığını içinde ve tarlada bitki artıklarında taşlık kayalık yerlerde geçirir. Nisan ayından itibaren çıkışlar başlar. Mayıs ayında çiftleşmeler olur ve ardından yumurtalarla, yumurtadan çıkan larva tarlada çiçek yada kapsül üzerine yerleşir. Tohumu delerek tohum içinde ortalama 30 günde larva gelişimini tamamlar. Pupa ve ergin olur. Böylece danede zarar yapmış olur. Delikli danelerin çimlenme gücü düşer. Satış fiyatı düşer ve besin değeri azalır. Mücadelesi: Koruyucu Önlemler: Temiz tohum kullanılmalıdır. Hasat ve harman geciktirilmeden yapılmalı, tarlada kalan artıklar derine gömülmeli veya yakılmalıdır. Kimyasal Gübreleme: Tarlada yılda tek döl veren baklagil böceklerine karşı mücadeleye çiçeklenme başlangıcında başlayarak 10 gün ara ile 2 ilaçlama yapılmalıdır. Ambarda döl vermeye devam eden türlerin zararlarını ve çıkan erginlerin ertesi yıla geçişlerini önlemek amacıyla fümigasyona tabi tutulmuş ürüne, ürün ambara konurken uygulanır. Tarlada Kimyasal Mücadelede Kullanılan İlaçlar ve Dozları Formülasyon Delthametrin Fenitrothion Triazophos Fenthion Azinphos-Methly