Hidrokarbonlar
HIDROKARBONLAR
Hidrokarbon, sadece karbon ve hidrojen CxHy atomlarından oluşan kimyasal bileşiklerin genel adıdır. Örneğin ¤¤¤¤n, bir karbon ve dört hidrojen atomundan oluşan bir hidrokarbondur. Hidrokarbonlar çok çeşitlidir. Birçok üyesi endüstriyel bakımdan önemlidir. Örneğin ¤¤¤¤n tabii gazların temel maddesidir. Benzin hidrokarbonlar karışımı olduğu gibi benzen, naftalin ve asetilen de birer hidrokarbondur. Hidrokarbonlar teorik bakımdan da önemlidir. Çünkü organik bileşiklerin birçok sınıfının sistematik olarak adlandırılmasında hidrokarbonların adlandırılması esastır.
Hidrokarbon Tipleri Hidrokarbonlar yapılarına bağlı olarak alifatik, aromatik ve alisiklik bileşikler olarak tasnif edilebilir. Alifatik ve alisiklik bileşikler de doymuş ve doymamış olarak sınıfandırılır. Doymuş hidrokarbon, mümkün olan en çok hidrojen ihtiva eder ve karbonlar birbirlerine bir elektron çiftinin meydana getirdiği tek elektron bağı ile bağlıdırlar. Doymamış hidrokarbonlarda ise karbonlar birbirlerine çift veya üç bağ ile bağlanmışlardır. Alifatik hidrokarbonlar, hidrojen atomlarının bağlı olduğu düz veya dallanmış karbon zincirlerinden meydana gelmiştir.
ALİFATİK Hidrokarbonlar
· Petrol eter
· Nafta
· Varnish makers and painter`s naphta (vernikci ve boyaci naftasi)
· Rubber solvent (lastik cozucu)
· Stoddard solvent
· Benzin
· Kerosen
· Fuel oil
· Lubricating oils (yağlama yağı)
ALİFATİK Hidrokarbonlar
· Paraffin wax (parafin)
· Asfalt
· Butadien
· Butan
· Etan
· Heksan
· ¤¤¤¤n
· Propan
· Mineral seal oil (maden sızdırmazlık yağı)
ALİFATİKHidrokarbonlarKullanım Alanları
· Benzin
· Fuel oil
· Jet yakıtı
· Gaz yağı
· Tüp gaz
· Isıtma ve soğutmada
· Bebek ve güneş yağı
· Tiner
· Vernik
Boya sanayi
· Kuru temizleme
· Sıvı mobilya cilasi
· Çakmak gazı
· Lamba yağı
AROMATİK Hidrokarbonlar
· Benzen
· Paradikloro benzen
· Toluen
· Ksilen
AROMATİK HidrokarbonlarKullanım Alanları
· Güve kovucu
· Tuvalet koku giderici
· Yapıştırıcılar
· Boya sanayi
· Reçine
· Patlayıcılar
· Vernik
· Tiner
HALOJENLİ (KLORLU) Hidrokarbonlar
· Karbon tetraklorid
· Klorlu hidrokarbonlu insektisitler
· Kloroform
· Metil klorid
· Tetrakloroetilen
· Trikloroetilen
· Vinil klorid
HALOJENLİ Hidrokarbonlar Kullanım Alanları
· İnsektisidler
· Reçine
· Mikroskop indeks sıvısı
· Vernik
· Buzdolabı gazı
· Leke çıkarıcı
· Kuru temizleme
· Yangın söndürücü
DİĞER Hidrokarbonlar
· Dizel benzin
· Dizel benzin egsoz gazları
· LPG
· Makine yağı
· Atık petrol yağları
· Polisiklik aromatik hk
· Polinükleer aromatikler
· Basınçlı boyalar
· Termoplastik yol boyaları
TİNER
· Sellülozik tiner: aseton- toluen-ksilen-keton-glikol
· Akrilik tiner: oto boyalarında kullanılır
· Sentetik tiner (white spirit): %30 aromatik+ %70 alifatik hk
· Rapid tiner: çok hızlı kuruyan. ¤¤¤¤l aksam üzerine yapılan boyalarda kullanılır. Toluen içerir.
· Duvar boyalarında sentetik, ahşap boyalarda ise sellülozik tiner kullanılır
Petrol doğada bulunan kompleks bir hidrokarbon karişimidir.Doğal gaz ve petrol birlikte hidrokarbon adi ile de bilinir. Hidrokarbon kati, sivi ya da plastik halde bulunabilir. Sivi hidrokarbona ham petrol denir. Plastik hidrokarbon asfalt ve ilişkili maddeleri içerir.
PETROLÜN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
Petrol bir hidrokarbon bileşimidir. Petrol açısından en önemli hidrokarbonlar
Parafin veya ¤¤¤¤n serisi (CnH2n+2)
Olefin (Naften) serisi serisi (CnH2n)
Aromat (CnH2n-6) serisi (Aromatikler)
Asetilen serisi (CnH2n-2)
PARAFİN SERİSİ (CnH2n+2)
Bütün hidrokarbon atomları birbirleri ile tek bağlarla bağlanmışlardır. Hidrojen atomları doymuş olduğundan parafin serisine doymuş hidrokarbon grubu da denilir.
5 Karbona kadar olanlar doğal gaz
5-17 Karbonlu olanlar sıvı (benzin, gazyağı, mazot)
17-22 Karbonlu olanlar yarı katı (makina yağları, jölemsi petrol ürünleri)
23 ve daha fazla Karbonlu olanlar katıdır (parafin, asfalt, zift)
OLEFİN (NAFTEN) SERİSİ (CnH2n)
Parafinlere göre iki hidrojen atomu ek------. Bu nedenle herhangi iki Karbon atomu birbirlerine çift bağla bağlanmışlardır.
Hidrojen eksikliği ve çift bağı bulunduğu için doymamış hidrokarbon grubuna dahildirler.
Doymamış oldukları için kolayca kimyasal reaksiyonlara girerler, bu nedenle de petrol içerisinde seyrek bulunurlar.
AROMATLAR SERİSİ (CnH2n-6)
Doymamış hidrokarbon grubuna dahildir.
Çok ağır kokuları vardır
Bazen renksiz ve uçucu sıvı halinde bulunurlar
ASETİLEN SERİSİ (C2H2n-2)
Doymamış hidrokarbon grubuna dahildir.
Doğada az bulunurlar.
Petrol içerisinde sadece yüksek karbonlu olanları bulunur.
Sabun :Bir sabun molekülü uzun bir hidrokarbon kısmı ve bir iyonik uç taşır. Molekülün hidrokarbon kısmı hidrofobik olup, polar olmayan maddelerde çözülür. Oysa iyonik uç hidrofiliktir ve suda çözünür. Sabun molekülü hidrokarbon zinciri nedeniyle suda tam olarak çözünmez, ama miseller oluşturarak suda kolayca suspense olur. misel 5-150 sabun molekülünün hidrokarbon kısmının biraraya geldiği, iyonik ucun suya yöneldiği kümelerdir.
Sabunun önemi yağımsı kirleri emülsiyon haline getirip, uzaklaştırmasından ileri gelir. Bunu şu iki özelliği sayesinde yapar. Hidrokarbon zinciri polar olmayan yağ damlacıklarında çözünür. Aniyonik uç ise suda çözünerek yağ damlacıklarının birleşmesini önler ve yıkanan nesneden misellerle birlikte su yardımıyla uzaklaşır. Ayrıca sabunlar yüzey aktif maddelerdir. Çünkü bunlar suyun yüzey gerilimini düşürürler. Herhangi bir yüzey aktif maddenin molekülü bir hidrofobik uç (bir yada daha fazla hidrokarbon zinciri) ve bir hidrofilik uç )çoğu kez iyonik, ama her zaman değil) taşır. Yüzey aktif maddenin olabilmesi için molekülün hidrokarbon kısmı 12 yada daha fazla karbon taşımalıdır.
Deterjaneterjan aktif maddesi olarak ise petrolden elde edilen çeşitli türevler kullanılır.
Sentetik Deterjan:Hidrokarbon sülfat esaslıdır. Çokmaksatlı deterjanlar olup ağır , orta ve hafif köpük üretiminde kullanılırlar. Yangın söndürme işlemlerinde itfaiyeciler tarafından kullanılır.
Nafta:Nafta ham petrolün atmosferik koşullarda damıtılması sırasında elde edilen (30-170°C ) renksiz, uçucu ve yanıcı sıvı hidrokarbon karışımlarına verilen bir addır. Nafta yaygın olarak solvent (çözücü) ve diğer maddelerin üretildiği bir ara ürün olarak kullanılır. Teknik açıdan arabalarımızda kullandığımız benzin ve kerosen nafta gurubu karışımlar arasında yer alır.
ASFALT
Asfalt veya işlenmiş haliyle asfalt çimentosu doğada bulunabileceği gibi büyük çoğunlukla petrol rafine işleminin bir yan ürünü olarak elde edilir. Asfaltın kimyasal yapısı hidrokarbonların kompleks bir karışımıdır.
asfaltinler-C/H oranları 0.8 den büyük, siyah, sert, geniş, yüksek moleküler ağırlıklı, viskoz hidrokarbon molekülleri.
rezinler- C/H oranları 0.4-0.8 arasında değişen, orta moleküler ağırlık ve orta viskozitesi olan hidrokarbon molekülleri.
yağlar-C/H oranları 0.4 den küçük en hafif moleküler ağırlıkta, en açık renkte ve en az viskoz hidrokarbon molekülleri.
Bol ve ucuz petrolün şımarttığı mevcut endüstriyel insan uygarlığının hidrokarbon enerjiye (yani petrol ve doğalgaza) göbeğinden bağımlı olduğunu hatırlarsak konunun ne kadar önemli olduğunu anlarız. Benzinden DVD'ye, plastikten suni gübreye, ilaçtan deterjana tükettiğimiz yüzbinlerce ürünün içinde hidrokarbon türevleri bulunduğunu, yoksa bile üretilmesi ve sonra bize ulaştırılması için hidrokarbon enerji gerektiğini, hidrokarbon enerji olmadan ne suyun ne de gıdanın devamlılığının sağlanamayacağını unutmayalım. Hidrokarbonlar yoksa yaşam da yok!