Etna yanardağı

Etna Yanardağı’nın (İtalya) yamacındaki yeni bir yarıktan patlayarak fışkıran lavlar, 17 Temmuz 2001’de başlayan ve 24 gün sonra yatışan bir püskürme sırasında kavurucu bir kül bulutunun altında bir ırmak halinde akıyor. Adada çalışan volkanologlardan Boris Behncke, “Patlamalar öylesine gürültülüydü ki, Sicilya’nın bütün doğu kesiminde işitildi ve 30 kilometre ötede, Catania kasabasındaki kapı ve pencereleri salladı” diyor. Etna’nın püskürmelerine ilişkin kayıtlar İÖ 1500’e kadar iner ve dünyanın volkanik aktiviteye ilişkin en uzun yazılı tarihlerinden birini oluşturur. Bir erimiş kaya fıskiyesinin yarattığı bu yeni koni sadece altı günde 90 metre yüksekliğe ulaştı. Son püskürme sırasında yanardağı çatlatan altı yarıktan 21 milyon metreküp lav boşaldı. Yerin derinliklerinde iki ayrı kaynağın varlığına işaret eden iki farklı lav türüyle karşılaşmak uzmanların ilgisini çekti. “2100-2570 metre arasındaki ağızlardan çıkan lav türü, Etna’nın son 15.000 yılda saldığı şeylerin hiçbiriyle benzerlik taşımıyordu” diyor volkanolog Boris Behncke. Dağın 2100 metredeki ağzının bir kesimi öfkeli bir patlamayla havaya lav bombaları fırlatıyor. Bir başka kesimden püsküren kül ve buhar, ağzın kenarındaki katı kaya bloklarını parçalayıp uçuruyor. Yerin içindeki basınç altında lavlara karışarak eriyen gazlar, yüzeye ulaşıp hızla genleştiğinde bu şiddetli patlamalara yol açar. İlk kez 18 Temmuz’da püsküren bu ağız, 9 Ağustos’ta lav akışının durduğu son kesimdi. Mühendis Chris Heinlein 2700 metredeki ağızdan sıçrayan lavların yakıcı ısısından yüzünü korumak için içgüdüsel bir tepkiyle elini kaldırmış halde bekliyor. Fotoğrafçı Carsten Peter o anı anlatırken, “Dünya canlanıp harekete geçmişti ve biz de tam merkez üssün yukarısında sallanıp duruyorduk” diyor. Heinlein ve Peter volkanik püskürmeleri belgelemek için sıklıkla birlikte çalışırlar. “Ona her zaman ‘Bir lav bombası bana doğru yöneldiğinde, beni uyar lütfen’ derim” diye açıklıyor Peter. “Bu şekilde işbirliği yapmak çok önemli. Bu kadar yakınken, bir patlamadan kaçış yolu yoktur. Serpintiden sakınmaya çalışmak dışında bir çareniz kalmaz artık.” Kısa bir süre önce püskürmüş, hâlâ sıcak ve bayır aşağı sürünür haldeki bir kaya üstünde dikilen Chris Heinlein, 2100 metredeki ağızdan Nicolosi kasabasına doğru yönelen daha taze bir akış kesitini görüntülüyor. Sonunda lavlar kasabaya beş kilometre kala durdu. Diğer ağızlardan gelen akışlar Rifugio Sapienza adlı telesiyej merkezini tehlikeye soktu ve telesiyejin bazı kısımlarının yanı sıra yukarıdaki teleferik istasyonunu da yıktı. Havada uçuşan ve irileri bir araba büyüklüğüne kadar varan döküntülerin daha küçük parçalarından korunacak şekilde giyinmiş olan teknisyen Charles Rivière, 2600 metredeki ağzı filme alıyor. Fransa’nın Saclay kentindeki Pierre Süe Laboratuvarı’nın araştırmacıları, yanardağın kimyasal bileşimindeki değişiklikleri daha iyi anlamak için, Rivière’in topladığı lav örnekleriyle birlikte bu çekimi analiz edecek. Volkanologlar Etna’daki en son aktivite evresinin yöre sakinlerini önümüzdeki birkaç yıl boyunca gergin durumda bırakabilecek benzer püskürmeler dizisinin ilki olabileceği kanısında.