Diyare/ishal (Diarrhea)
Diyare/ İshal
Kedi ve köpeklerimizde genellikle karşılaştığımız ishal problemini gerek evde, gerek veteriner hekiminize anlatmakta zorluk çekilir. Ancak küçük ipuçları bu durumun ne olduğunu kestirmenize olanak sağlar.
Öncelikle ishal yada diyare (Diarrhea) çok basit sebepler sonucu olmaktan çok ciddi problemlere kadar ve hatta ölüme yol açabilecek nedenlerden kaynaklanabilir.
Bunun için diyarenin başladığı gün itibariyle bir hafta geriden başlayarak neler yaptığını yada sizin ona neler verdiğinizi, davranışlarını (kedi için sık tüylerini yalama, köpek için ise halı, sandalye bacağı yada oyuncağını parçalama gibi) takip etmeniz veya hatırlamanız sonuca ve teşhise yönelik vereceğiniz bilgiler olacaktır.
Klasik sebepler arasında sayabileceğimiz; ani mama değişikliği, yabancı cisim yeme, kediler için uzun tüylülerde tüylerini yalama, kimyasal olan ev malzemelerini yalama, çöp karıştırarak farklı gıda yada gıda olmayan şeyleri yeme genellikle karşılaşılan durumlar olabilir. Bunun yanısıra paraziter yada viral kaynaklı sık karşılaşılan bir durumdur.
Diyare;
Düzensiz beslenme
Ani mama değişikliği
Parazitler
Stres
Viral, bakteriyel, fungal
Metabolik hastalıklar (Karaciğer/Böbrek hastalıkları, diabetus mellitus, hypoadrenocorticism)
Toxic
Antibiyotik/antiinflematuar medikasyon
Pankreatik hastalıklar, IBD (Inflamatory Bowel Disease), Pyometra, Peritonitis, Sepsis
Genellikle yaşlı hayvanlarda barsak, karaciğer, pankreas kanserleri, GI lymphosarcoma
Obstruksiyon/blokaj; teleskopik barsak, invaginasyon, yabancı cisim neden olabilir.
Aşağıda köpeklerde diyarenin etkisi ve oluşumunu belirteceğiz.
Çoğunlukla uygunsuz gıda alımı ve barsak parazitlerinden kaynaklı diyare gelişebilir. Enfeksiyöz hastalıklar genellikle diyare ile seyreder.
Gıda alındıktan 8 saat sonra ince barsaklara geçmiş olur. Gıdanın katı kısmında suyun %80′i absorbe edilmiş olur. Kolon (kalın barsak) kısmına konsantre olmuş dışkı geçer ve son kısımda da normal şeklini alarak tahliye edilir. Normal dışkı da mukus, kan veya sindirilmemiş besin bulunmaz.
Eğer barsaklarda hızlı bir geçiş olursa dışkıdaki su(sıvı) emilmeden barsağın son kısmına iletilmiş olurki bu geçici bir diyareye (diarrhea/ishal) neden olur.
Düzensiz (uygun olmayan besinler) ile beslenme genellikle hızlı geçişe neden olacaktır.Köpekler doğal olarak çevredeki yada çöplerde aldıkları koku ile gıdaları yemeye çalışacaklardır. Bu tarz çöpçü diye nitelendirebileceğimiz bir düzeye gelir.
Bu gıdaların bazıları;
çöp
çürümüş gıdalar
ölmüş hayvanlar
çimen, ot
doğada bulunan yabani veya süs bitkiler
plastik parçalar
ağaç parçaları
kağıt
diğer yabancı cisimler
Bu ve bunun gibi gıda/gıda benzeri besinler mideyi irrite edecek ve vücut bunlardan kurtulmak için kusma reflexini devreye sokacaktır.
Gıda intoleransıda (gıdalara karşı hassasiyet) hızlı bir geçişe neden olur. Bazı köpekler bazı gıdalarda gıda intoleransı yaşarlar. Bunlardan bazıları;
kırmızı et
domuz eti
tavuk eti
at eti
yumurta
baharatlar
mısır
buğday
soya
üzüm
tuz
hayvansal yağlar
ve bazı ticari köpek mamaları
Gıda intoleransı ile gıda allerjisi aynı şeyler değildir.
Gıda allerjisinde genellikle dermatit, kusma ve çok düşük ihtimallede diyare oluşur.
RENK MUHTEMEL SEBEBİ MUHTEMEL LOKALİZASYONU
SARIMSI-YEŞİLİMSİ Hızlı Geçiş İnce Barsak
SİYAH-SİYAHIMSI Üst Gastrointestinal (GI) kanama Barsaklar veya ince barsak
KIRMIZI KAN-PIHTI Alt Gastrointestinal (GI) kanama Kalın Barsak (Kolon)
SOLUK-AÇIK RENK Safra yetmezliği Karaciğer
BÜYÜK-GRİ-KOKUŞMUŞ Uygunsuz Gıda alımı İnce barsak yada absorbsiyon bozukluğu
5 Kayıttan 1 - 5 Arası Kayıtlar
KIVAM MUHTEMELEN SEBEBİ MUHTEMELEN LOKALİZASYON
SULU Hızlı geçiş İnce barsak
KÖPÜKLÜ Bakteriyel Enfeksiyon İnce barsak
Yağlı-Anüs çevresinde yağlı tüylerlerin olması Malabsorbsiyon (Kötü emilim) İnce barsak, Pankreas
Parlak, Parlayan, jöle kıvamında Mukus içeriği Kalın barsak (Kolon)
KOKU MUHTEMEL SEBEP MUHTEMEL LOKALİZASYON
GIDA KOKUSU- EKŞİMİŞ SÜT KOKUSU Hızlı Geçiş, uygunsuz gıda alımı veya emilim
kaynaklı(özellikle yavru köpeklerde normalden fazla besleme) İnce barsak
ÇÜRÜMÜŞ/kokuşmuş Fermente olmuş uygunsuz gıda alımı İnce barsak, pankreas
SIKLIK MUHTEMEL SEBEP MUHTEMEL LOKALİZASYON
Saat başı ıkınarak küçük miktarlarda dışkılama Kolitis Kalın barsak (Kolon)
Günde 3-4 kez miktarı fazla dışkılama Uygun olmayan gıda alımı veya absorbsiyon İnce barsak, pankreas
KONDUSYON MUHTEMEL SEBEP MUHTEMEL LOKALIZASYON
Kilo kaybı Uygunsuz gıda alımı ve absorbsiyon İnce barsak, Pankreas
Kilo kaybı yok, Normal iştah Kalın barsak düzensizliği/bozukluğu Kolon
Kusma Enterit (Barsak enfeksiyonu) İnce barsak, az sıklıkta kolon
Yavru ve erişkin köpeklede akut ve kronik diyarenin en sık rastlanan problemlerinden birisi de barsak parazitleridir.
Bu parazitler direkt alınabildiği gibi taşıyıcı olan pire veya kene yoluyla da enfekte olunabilir. En sık gözlenen parazitler arasında; askaridler, ancylostoma(Strongyloides-kancalı solucan), trişin (Trichuriasis trichuris), kıl kurdu ve giardiadır.
Birçok ilaç ve medikasyonların yan etkileri sıklıkla diyareye neden olabilir. Özellikle antiinflematuar (NSAIDs), aspirin içeren ilaçlar, bazı kalp ilaçları, bazı iç parazit ilaçları ve çoğu antibiyotik diyareye neden olabilir.
Köpekler bazı zamanlarda çok heyecanlandığı yada strese girdikleri zamanlarda da (veteriner ziyaretleri veya köpek yarışmaları gibi) geçici diyare olabilirler. Hatta aniden değişen köpek maması veya yaşam şartlarının değişmesi de duygusal diyareye neden olabilir.
Bunun haricinde özellikle pediatrik olarak nitelendirdiğimiz yavru köpeklerde, bulunduğu bölge itibariyle tehlikeli olabilecek bazı viral ajanlarda (Parvovirus (CPV-2b,Kanlı ishal), Distemper (CDV,Gençlik hastalığı)gibi) diyareye neden olabilir.
Evde Tedavi
Evde yapılacak en önemli tedavi yöntemi gastrointestinal sistemi (GIS) dinlendirmek için 24 saatlik önündeki gıdayı kaldırmak olmalıdır.
Bu sayede köpeğin önünde bulunan sudan ne kadar isterse içmeye teşvik edilmiş olacaktır. Gerekirse suyuna düşük miktarda tuz içeren bunyonlardan eritilerek katılabilir. Bu sayede diyare nedeniyle kaybettiği suyu geri alacaktır.
Akut diyare 24 saatlik GI dinlenmesinden sonra cevap vermiş olacaktır. Bu noktadan sonra köpeği dışarı çıkartarak rahatlamasını sağlayabilir ve bu arada yağ miktarı düşük olmak kaydıyla gıda verebilirsiniz.
Örnek olarak 1 ölçek sulu köfte gibi pişirilmiş yağsız kıyma ve 2 ölçek pirinç lapası hazırlayarak verebilirsiniz.
İlk iki gün günde 3-4 kez az miktarlarda bu tarif ile besleyin ve daha sonra normal yediği miktar ve gıda ile beslemeye devam ediniz.
Veteriner hekime ihtiyacınız olabilecek durumlar
Eğer diyare 24 saat ve üzerinde devam ediyorsa
Dışkıda kan veya koyu siyah bir dışkı gözlendiyse
Diyare ve kusma beraber devam ediyorsa
Köpeğiniz halsiz, durgun yada depresyonda görünümü varsa veya ateşi varsa,derhal veteriner hekiminize götürünüz.