Genetik Tarihi
DÜNYADA GENETİK TARİHÇESİ:
I- Mendel çalışmalarının yayınlandığı yıl
II- DNA molekülünün çifte sarmal yapısının bulunduğu yıl
1) Mendel ‘den önceki devir
2) Mendel ve Mendel’den sonraki devir
3) Moleküler Genetik
1- MENDEL'DEN ÖNCEKİ DEVİR
1828 Tradescantinia (Telgraf çiçeği) hücresinde nükleusun görülmesi (Robert Broun)
1839 hücre teorisinin bulunması: Canlı organizmanın en küçük yapı birimi hücredir. (Zoolog Schwann,Botaikçi Schleiden)
2- MENDEL VE MENDEL’DEN SONRAKİ DEVİR
1866 Mendel çalışmalarının yayınlanması ve Mendel kanunlarının keşfedilmesi (Gregor Mendel)
1857’den itibaren çalışmaya başlamıştır.’Bitki Melezleri Üzerindeki Denemeler’
1871 Nükleustaki asidik maddeye NÜKLEİN ismi verilmiştir.(Mischer)
1889’da nükleustaki bu maddeye nükleus asidi anlamına gelen NÜKLEİK ASİT adı verilmştir.(Altmann)
1876 İnsandaki genetik çalışmalarda ikiz metodunun kullanılmasının tavsiye edilmesi.(Francis Galton)
1876 Hayvanlarda üreme için yumurta ve spermin birleştiğinin bulunması.(Hertwig)
1882 Mitoz bölünme sırasında kromozomların görülmesi.(Flemming)
1883 Ascaris’te gametlerdeki kromozom sayısının vücut hücrelerindekinin yarısı kadar olduğunun gösterilmesi.(Beneden)
1884 İdioplasum Teorisinin Kurulması:
İdioplasum:Canlının kalıtsal maddesinin toplamıdır.Onun ince yapısı içinde organizmanın hayat formu bulumaktadır.(Nageli)
1884 Zambak bitkisinde döllenmede sperm ve yumurtanın rol oynadığının gösterilmesi.(Strasburger)
1885 Gerplasum Teorisinin Kurulması: Bu teoriye göre her canlı somatik hücreye (somatoplasum) ve genaratif hücreye(gerplasum) sahiptir.Ancak gerplasumdaki değişiklikler canlıya geçer.(Weismann)
Weismann 22 generasyon boyunca farelerin kuyruklarını kesmiş,kesik kuyruklu farelerin çiftleşmesinden uzun kuyruklu farelerin doğduğunu görmüştür.
1891 Hayvanlarda interfaz nükleusunda X kromatininin görülmesi.(Henking)
1892 Meiosun (Mayozun) ve hayvanlarda (Ascaris) sinapsisin göstrilmesi.(Boveri)
1896 Kromozom Teorisinin Kurulması sad.gifWilson)
1-Kromozomlar bölünme sırasında boyunca bölünürler.
2-İnterfaz nükleusunda kromozom metaryali vardır.
3-Hücrenin çalışmasını idare eden merkez nükleustur.
4-Birleşecek olan ger hücrelerindeki kromozom dengesi erkek-dişi dengesine yol açar.
1897 Enzimlerin keşfedilmesi.(Büchner)
1900 Mendel kurallarının 2.defa keşfi ve genetik biliminin doğması.(Almanya Tubingen Correns,Avusturya Viyana Tschermat,Hollanda de Vries)
1900 AB0 kangrubu sisteminin keşfi.(Andsteiner)
1901 Mutasyonların ilk defa keşfi.(de Vries)
1902 İnsanda Mendel kuralına uyan kalıtımın keşfi.(Bateson ve Garrod)
1902 Kalıtsal hastalıkların biyokimyasal temelinin açıklanması ve ALKAPTANURİA hastalığının keşfi.(Garrod)
1902 Eşem kromozomlarının keşfi.(Mc Clung)
1903 Sitogenetik biliminin doğması.(Sutton)
1905 Gen (eski yunancada kök anlamlına gelir),genotip ve fenotip terimlerinin kullanılması.(Johannsen)
1906 Kalıtım bilimine GENETİK adının verilmesi.(Bateson)
Ayrıca Bateson allel,homozigot,heterozigot(1902) ve epistasi(1907) terimlerini kullanmaya başlamıştır.
1908 Popülasyon geneteğinin kurulması.(Hardy veWeinberg)
1909 Kiasma teorisinin kurulması.(Janssen)
Buna göre Kiasma krossingoverin olduğunu gösterir.Genetik krossingover ile kiasma arasında ilişki vardır.
1910 Drosophila da (meyve sineği) genetik çalışmalar başlamıştır.
Drosophila’nın kırmızı gözlü yabani tipleri içerisinde ilk beyaz gözlü mutantlar bulunmuştur.
Drosophila da X’e bağlı kalıtım bulunmuştur.(Morgan)
1912 Drosophila da krossingover olduğunun bulunması.(Morgan ve Cattel)Drosophila da genetik bağlantı bulunmuştur.(Morgan ve Lynch)
1914 Mısırda benekli yaprağa sahip ilk mutantların bulunması.(Emerson)Bazı genlerin yer değiştirebileceğinin gösterilmesi.
Hareketli genler mutasyona yakın genlerdir.(Emerson)
Mısırda kantitatif karakterlerin incelenmesi.(Emerson ve Easi)
1915 Genler kromozomlar üzerinde lokalize olmuştur.(Kalıtımın kromozom teorisi) (Morgan,Suturtavent,Müler,Bridges)
(Müller bu çalışmasıyla 1937’de Tıp ve fizyoloji alanında Nobel ödülü almıştır.)
1921 Datura stromerinm’de (Şeytan elması) ilk trizomik bitkilerin bulunması(Genom mutasyonu)(Blakeslee)
1923 Drosophila’da duplikasyon,defiyens ve delesyonun bulunması.(Bridges)
1935 Bridges Drosophila’da toplam 4 kromozomun gen haritasını yayınlamıştır.
1924 Kan grubu genetiğinin başlaması.(Bernstein)
Genetikte istatistik analizinin kullanılması.(Fisher)
DNA’ya özel boyama metodu olan Feulgen reaksiyonunun bulunması.(Feulgen ve Rossenberk)
1926 Enzimlerin protein olduğunun anlaşılması.(Summer)
1927 Röntgen ışınlarının mutajenik etkisinin (Drosophila’da) belirlenmesi.(Müler)
(Müller bu çalışmasıyla 1946 yılında Nobel ödülü kazanmıştır.)ş
1928 Eukromatin ve Heterokromatin bölgelerin keşfi.(Heitz)
Genetik transformasyonun Pneumococ ‘larda keşfi.(Griffith)
1930 Genom analiz metodunun formüle edilmesi.Bu metot allel poliploid türlerin diploid atalarının belirlenmesinde kullanılmıştır.(Kihara)
1931 Krossingoverin Drosophila’da sitolojik olarak gösterilmesi.(Stern)
1931 Periferik kanda yapılan ilk lökosit kültürlerinin yayınlanması.(Chrustchoff ve arkadaşları)
1932 Sitogenetiğin bel kemiği sayılan Sitoloji’de Son Gelişmeler adlı kitabın yayınlanması.(Darlington)
1933 Politen kromozomların bulunması.(Heitz,Baner,Painter)
1940 Rh kan grubunun keşfi..(Landstenner ve Winner)
1941 Biyokimyasal reaksiyonların genetik temelinin açıklanması ve bir gen bir enzim kavramının ortaya çıkması.Beadle ve Tatum)
(Beadle Lederberg ile birlikte 1958 yılında genin çalışmasının düzenlenmesine katkılarından dolayı Tıp ve fizyoloji alanlarında ödüller almıştır.)
1944 Genetik bilgi taşıyıcısının DNA olduğunun keşfi.(Avery)
1946 Bakterilerde genetik rekombinasyonun keşfi.(Lederberg ve Tatum)
1947 Virüslerde rekombinasyonun keşfi.(Delbruck,Bailey,Hershey)
1949 Kalıtsal olduğu belirlenmiş olan Orak hücreli Anemi hastalığının keşfi.(Nell ve Pauling)
X kromatinin (barr cisimciğinin) keşfi.(Barr ve Bertram)
1950 Nükleotid-baz ilişkisinin bulunması.(Chargraff)
1952 Genlerin DNA molekülünün üzerinde olduğunun belirlenmesi.(Hershey ve Chase)
Plasmidlerin keşfi.(Lederberg)
Fajlar ile transdüksiyonun keşfi.(Zınder ve Lederberg)
1952 İnsanda ilk enzim kusurunun belirlenmesi.(Glikoz 6-fosfat dehidrogenaz eksikliği)(Cori ve Cori)
İnsanda ilk bağlantı grubunun keşfi.(Mohr)
İnsanda kromozom analizi için Kolşisin ve Hipotonik eriğin kullanılması.(Hsu ve Pomerat)
Doğuştan anormalliklerin sebebi olan dış faktörlerin belirlenmesi.(Warkary)
3- MOLEKÜLER GENETİK DEVRİ
1953 DNA çifte sarmal yapısının keşfi.(Watson ve Crick Wilkins)
(1962 yılında araştırıcılara Tıp ve fizyoloji alanında nobel ödülü kazandırmıştır.)
Mendel kuralına uymayan kalıtımın keşfi.(Ephrussi)
Hücre siklusunun keşfi.(Howard ve Pelc)
Fenil ketanurie’nin perhizle tedavisinin bulunması.(Bickel)
Hareketli genlerin keşfi.(Barbara Mc Cluick)
(Araştırmacı bu çalışmasıyla 1983 yılında Nobel ödülü kazanmıştır.)
1954 DNA tamirinin (onarımının) olduğunun keşfi.(Müller)
Lökositlerde Drumstick (Davul tokmağı) bulunduğunun gözlenmesi.(Dewitson ve Smith)
Bu durum interfaz evresindeki hücrede X kromozomundaki anormalliği belirler.
Turner sendromunda X kromatininin bulunmadığının keşfi.(Dolani) (45,XO) 1 X kromozomunun eksikliğini belirler.
1955 İnsülin hormonunun aminoasit sırasının belirlenmesi.(Sanger)
Lizozomların keşfi.(de Duve)
1956 İnsanda kromozom sayısının 2n=46 olduğunun bulunması.(Tjio,Levan,Fod ve Hemarton)
Tüpte DNA sentezinin (İnvitroDNA) gerçekleştirilmesi.(Kounberg)
1957 Hemoglobin molekülünün keşfi.(Ingram)
DNA replikasyonunun yarımuhazakar (semikonservatif) olduğunun bulunması. (Taylor,Delbruck,Stent)
1958 3H-Timidin (β ışını yayar) ile işaretli Bellavalia (Liliaceae) kromozomlarında kardeş kromatidlerin farklı boyandığının ve kromatid değişiminin olduğunun saptanması. (Taylor)
Ribozomların keşfi. (Roberts ve Dintzis)
HLA antijenlerinin keşfi (Human Leucocyt Antigen=İnsan lökosit antijeni)
Tek hücrenin klonlanması. (Stanford,Punch)
Sineptonemal kompleksin keşfi. (Moses)
1959 İnsanda kromozom anormalliklerinin (aberasyonlarının) bulunması. (Lejeure,Turpinn,Jacobs v.d)
İzoenzimlerin (izozim) keşfi. (Vesell,Market)
Farklı genlerce kodlanan,görevleri aynı veya benzer enzimlere İZOENZİM denir.
Farmakogenetiğin (ilaçların etkisini araştıran genetik dalı) doğuşu.(Matnlisky,Vogal)
1960 Phytohemaglutin’in (barbunyadan elde edilmiştir) hücre bölünmesini uyarıcı (stimüle edici) etkisinin bulunması ile lenfosit kültürlerinin yapılmaya başlanması. (Nowel,Moovehead,Hunger fordl)
1961 Politen kromozomlarında puflaşmanın gözlenmesi. (Beermann)
Dev kromozomlarda RNA sentezinin fazla olduğu bölgelerde puf bölgeler oluşur.ş
Kodonun (genetik kodda 3 nükleotidlik birim=triplet) keşfi.(Crick,Brenner,Watson,Tobin)
Genetik kodun çözülmesi (anlaşılması). (Nirenberg,Mathaei,Ochoa)
Lac operonunun (Bakterilerde laktoz enziminin) çalışmasının düzenlenmesinin açıklanması. (Jacoh ve Monod)
DNA’nın 1 ipliği ile RNA molekülünün eşleştiğinin keşfi. (Spiegelmann)
Hücre hibridizasyonunun (somatik hücrelerin birleştirilmesi) bulunması. (Barsaki,Ephrussi)
1962 Dişideki 2X kromozomlarından birinin inaktive olduğunun açıklanması. (Lyonizasyon) (Lyor,Beutler,Russel,Ohra)
Pheledelphia kromozomunun (Ph kromozomu) (22. kromozomun uzun kolunun delesyona uğramasıyla ortaya çıkan 22q- kromozomu) keşfi. (Nowel,Hugerford)
Xg kan grubunun keşfi. (Mann,Race,Sanger)
Fenilketanurii hastalığının kalıtsal olduğunun bulunması. (Guthrie,Bickel)
İmmünglobülin (Antikor) molekülünün moleküler özelliğinin belirlenmesi.(Edelman,Franklin)
İnsan kromozomlarının 3H-Timidin ile işaretlenmesi.(German,Miller)
Replikonun bulunması.(Jacob ve Brenner)
Replikon=DNA molekülünün replikasyon orjin merkezine replike olduğu yer.
Thaldomid embriyopatisinin aydınlığa kavuşturulması.(Lenz,Mc Bridge)
Histonun DNA’dan ayrılması sonucunda RNA (mRNA) sentezinin arttığının bulunması.(Bonner)
1963 Kromozoma bağlı hastalığın bulunması.
Kromozom delesyonu sonucu oluşan hastalıkların bulunması.
Mitokondride DNA bulunduğunu gösterilmesi.(Nass ve Nass)
1964 Spontan (doğal) kromozom X instabilitesinin (dengesinin) ortaya konması.(German,Schröeder)
1965 Kültürdeki eukaryotik hücrenin sınıflandırılmış hayat süresinin olduğunun ortaya atılması.(Hücresel senesens=Kalıtsal olarak yaşlanma)
Lizozomal enzim eksikliğinden ileri gelen kalıtsal hastalığın bulunması.(Neufeld Dorfman)
Bu tip hastalığa Tay Sachs hastalığını örnek verebiliriz.
Kromozomlarda bandlama metodunun bulunması(Zech, Caspeuson, Lubs,Drets,Show,Schnodl,Evans)
Y kromatidinin bulunması.(Pearsen,Bobrow,Vosa)
Bağışıklık eksikliğini gidermek için Thymus bezi transplantasyonunun yapılması.(Bakkum)
İnvitro (tüpte) gen sentezinin yapılması.(Khorana)
1972 HLA antijeni ile arasında ilişkinin bulunması.
1973 Plasmidler yadımı ile prokaryotik ve ökaryotik canlıların DNA’larında klonlama tekniğinin geliştirilmesi.(Nathans ve Cheng)
Eukaryotik genler içinde intronların (anlamsız bölge) bulunduğunun saptanması.(Nathans)
Kardeş kromatid değişiminin 5’broma 2 deksiüridin (Brd.U) kulanılarak saptanması.(Latt)
Translokasyonlu Phledelphia kromozomunun keşfi.(Rowley)
Kromatidin ince yapısının ve nükleozomların keşfi.(Komberg,Olins ve Olins)
Ters tekrarlı DNA bölgelerinde Palindrom oluşumunun keşfi.(Thomas ve Wilson)
1975 Monoklonal Antikor Tekniği’nin bulunması.(Nielson-Jerne,Koehler,Milstein
(Araştırmacılar bu araştırmaları 1984 yılında Nobel Tıp ödülü aldılar.)
1976 фX 174 fajında üst üste çakışan genlerin olduğunun saptanması.(Barel,Aır,Hutchison)
İnsan sütrüktürel genlerinin (protein genleri) autozom üzerindeki yerlerinin bulunması.(Baltimure)
1977 Eukaryotik canlı DNA’larının genlerinin içerisindeki exon,intron bölgelerin tam olarak belirlenmesi.
Memeli DNA’sı içeren ilk rekombinant DNA molekülünün elde edilmesi.
DNA’ların baz sıralarını saptayan metodun bulunması.(Sanger,Maxam ve Gilbert)
Nükleozomların X ışını difraksiyon (kırılım) metotodu ile incelenmesi.(Finch ve ark.)
1978 β-globülin (hem yapısında) gen yapısının ortaya konması.(Leder,Weisman,Thilmon v.d)
Bakterilerde transpozisyon (DNA parçasının taşınması) mekanizmasının ortaya konması.
Rekombinant DNA teknolojisi ile somatostatin (büyümeyle ilgili hormon) üretilmesi.
1979 DNA teknolojisi ile ilk teşhislerin yapılması.(Kan)
İn vitroda genin tam olarak sentezlenmesi.(Khorana)
1981 Mitokondri DNA’sının sıralarının belirlenmesi.(Anderson ve ark.)
1982 Tümör supressor genlerinin keşfi.(Klinger)
İlk gen teknolojisi ürünü olan insülin'in eczanelerde satışa sunulması.
Hepatit-B yüzey antijeni aktarılmış mayalarda Hepatit-B yüzey antijenlerinin sentezlenmesi.
Bu yolla Hepatit-B aşısının gen teknolojisiyle üretilebileceği gösterilmiştir.
1983 İnsan hücresindeki Onkogen’lerin (kanser yapıcı) bulunması.(Varmus-Brishop)
(Araştırmacılar bu buluşlarıyla 1989 yılında Nobel ödülü almışlardır.)
Gen teknolojisi tekniğiyle üretilmiş İnterferon’un klinik testlerde kullanılması.
1984 Huntington corea hastalığına sebep olan genin yerinin belirlenmesi.(Gusella)
1985 Polimeraz Zincir Reaksiyonu’nun (PCR) keşfi.(Saiki,Mullis ve ark.)
Pıhtılaşma faktörü olan faktör-8 geninin özelliğinin belirlenmesi.(Gitschier)
AIDS virüsünün kalıtım maddesinin (RNA) baz sıralarının belirlenmesi.
Autozomal resesif bir kalıtsal hastalık olan Cyctik fibrosis (bronşial salgının yoğun olması sonucu oluşan bronş tıkanıklığı hastalığı) geninin yerinin belirlenmesi.
Çok değişkenlik gösteren DNA segmentlerinin bulunması.
1986 İnsan genlerinin klonlanması.
Kromozom üzerindeki insan geninin ilk yapısal analizinin yapılması.(Poyer-Pokora ve ark.)
Drosophila’nın embriyonik gelişimi ile ilgili genlerin belirlenmesi.
Katalitik enzim işi gören RNA’ların saptanması.(Cech)
1987 HLA molekülünün yapısal analizi.(Björkman,Stromeger ve ark.)
Duchenne kas distrofisi (yalancı kas gelişmesi=özellikle uyluk kaslarının tam olarak gelişmemesi fakat dıştan gelişmiş gibi görünmesi) geninin klonlanması.
1988 İnsan genom projesinin başlaması.
Kromozomların telomer (uç kısmı) yapısının belirlenmesi.
1989 Mikrodiseksiyon yolu ile insan kromozomlarının belirli yerlerinin klonlanması.
1991 Cyctik fibrosis hastalığına sebep olan genin klonlanması.
(Bu gen böyle hastaların %85’inde pankreas yetmezliğine neden olmuştur.)
Polimorfik DNA işaretleri olarak mikrosatellitlerin yoğun biçimde kullanılması.
1992 Patojenik mutasyonların yeni bir sınıfı olan tri nükleotid yayılmasının bulunması.
İnsanın Y ve 21.kromozomunun komple gen haritasının yapılması.
X kromozomunun inaktivasyon merkezinin belirlenmesi.
Maya kromozomunun tüm baz sırasının belirlenmesi.
1993 Hungtington corea hastalığının (Kore hastalığı) geninin klonlanması.
1994 İnsan genomunun fiziksel haritasının yapılması.
Achandroplasi (dominant gene bağlı cücelik) ve bazı kalıtsal hastalık sebebi olan
Fibroblast büyüme faktörü reseptör genindeki mutasyonun belirlenmesi.
Göğüs kanserine neden olan genin (BRCA-1) belirlenmesi.
TÜRKİYE’DE GENETİĞİN TARİHÇESİ
Türkiye’deki genetik çalışmalar dünyadaki genetik çalışmalara nazaran çok sonra başlamıştır.İ.Ü.F.F botanik bölümünü kuran Heilbronn ve zooloji bölümünü kuran Kurt Cosmick Türkiye’de ilk genetik çalışmaları başlatmıştır. Heilbronn ve çalışma ark.Bayan Heilbronn ve Sara Aktik, Cosmick ve çalışma ark. Atıf Şengün ile birlikte bu bölümler uzun yıllar genetik merkezi olarak yerini korumuştur.Cosmick ve Heilbronn’un birlikte yazdıkları ve 25 yıllık çalışmalarının ürününü içeren PRECİPİA GENETİCA Türkiye’de yazılmış ilk genetik kitabıdır.Bunlardan sonra Türkiye’de genetiğin temelinin atılmasında Prof. Dr Orhan Düzgüneş (ziraat mühendisi),
Prof. Dr. Emine Bilge (biyolog),Prof. Dr. İbrahim Demir (ziraat mühendisi) katkıları olmuştur.Orhan Düzgüneş 1846 yılında California Üniversitesi’ne (Berkeley) genetik eğitimine gönderilmiştir .Dönüşünde Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi talebelerine genetik ve biometri derslerini vermeye başlamıştır ve aynı fakültede Genetik ve Biometri Kürsüsü’nü kurmuştur. 1960 yılında genetik kitabını yayınlamıştır.
Prof. Dr. Emine Bilge 1926 yılında Erzurum’da doğmuştur.1946 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Zooloji-Botanik fakülte eğitimine başlamış 1950 yılında bitirmiştir.Aynı yıl da Farmakobotanik ve Genetik Kürsüsü’ne (daha sonra Botanik ve Genetik Kürsüsü’ne dönüştü) asistan olarak girmiştir.Heilbronn yönetiminde doktora çalışmasına başlamış ve 1954 yılında Bryonia macrosytilis üzerinde morfolojik,anatomik ve genetik incelemeler adlı doktora tezi ile Doktor unvanını almıştır.1962 yılında streptomisinin Vicia faba bitkisinde husule getirdiği morfogenetik değişiklikler tezi ile doçent olmuştur.1970 yılında da streptomisinin Vicia faba bitkileri üzerinde sitolojik etkileri adlı takdim tezi ile de Profesör olmuştur. 1965 yılından itibaren botanik bölümü öğrencilerine genetik dersi vermiş 1969’da Genetik kitabını yazmıştır.1972 yılında üstün arpa varyeteleri elde edilmesi yolunda temel genetik çalışmalar adlı araştırma projesiyle Türkiye’de ilk mutasyon çalışmalarını başlatmıştır. (1972-1975 TÜBİTAK tarafından) 14 Ağustos 1978 vefaat etmiştir.
Prof. Dr. İbrahim Demir Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü’nde çalışmıştır.Prof. Dr. İbrahim Demir’e göre Modern Bitki Islahı 1.derecede uygulamalı genetiktir.