Yaban Mersini Yaprak ve Meyvelerinin Uçucu Bileşenleri
Yaban Mersini (Myrtus communis L.) çam ormanlarında ve nehir kenarlarında, özellikle deniz seviyesinden 500-600 metre yükseklikte Toros Dağları’nda yetiştiği bilinmektedir. Türkiye genelinde “Mersin” adıyla bilinmesine karşın özellikle Güney sahillerinde “murt”, “hambeles” ve “adi mersin” olarak da bilinmekte ve bazı yerlerde ise yaprağına “bahar” adı verilmektedir. Myrtaceae familyasına ait olan bu tür genellikle kısa boylu ender olarak da 1-3 m. boylanabilmektedir.
Bitkilerden elde edilen uçucu yağlar uzun yıllardan beri değişik amaçlara yönelik, özellikle bilimsel ve ticari olarak birçok alanda kullanılmaktadır. Bu kullanım alanlarının başında kozmetik, ilaç, gıda sanayi, aromaterapi ve fitoterapi gelmektedir. Geleneksel ve modern tıp uygulamalarında bitkisel ilaç olarak tedavide kullanılan bitkiye ‘Tıbbi Bitki’ denilmektedir.
Tıbbi ve aromatik bitkiler grubunda özellikle uçucu yağ zengini olanların ayrı bir önemi bulunmaktadır. Uçucu yağlar (esanslar, eterik yağlar) ve bunların aromatik ekstreleri koku ve tat endüstrileri tarafından parfüm, gıda katkıları, temizlik ürünleri, kozmetik ve ilaçların tertibinde, aroma-kimyasalların kaynağı olarak ya da doğala özdeş ve yarı sentetik yararlı aroma kimyasallarının sentez başlangıç maddesi olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır. Uçucu yağlar ya bitkinin belirli organlarında örneğin taç yaprak, yaprak, meyve, kabuk, meyve sapı, odunsu doku gibi ya da bitkinin tüm organlarında ayrıca bazen bir organın belirli dokularında da bulunabilirler.
Yaban Mersini Kullanım Alanları
Akdeniz maki formunda sık rastlanan, önemli bir üyesi olan bu tür yurdumuzun hemen bütün kıyı bölgelerinde yoğun kümeler halinde görülmektedir. İçerdiği uçucu yağlardan kaynaklanan hoş kokusuyla halk arasında tanınan bir bitkidir. Bitkinin taze veya kuru yapraklarından elde edilen uçucu yağları kozmetik, şekerleme ve içecek sanayinde kullanılmaktadır. Yaban Mersini meyvesi ve yaprakları aromatik bir lezzete sahip olup olgunlaştığında taze olarak yenebilir veya daha sonra lezzet verici madde olarak kullanmak için kurutulabilir. Çiçekleri hoş bir lezzete sahip olup özellikle Avrupa’da salatalarda kullanılmaktadır. Ayrıca meyvelerinin tanen içeriği bakımından zengin olduğu bilinmektedir. Bunun yanı sıra geleneksel olarak antiseptik ve dezenfektan ilaç olarak yaygın şekilde kullanılan bir bitkidir. Yaprak ve meyvelerin özellikle yara iyileştirmede antiseptik olarak ve idrar yolları rahatsızlıklarının tedavisinde yöresel kullanımı olduğunu bildirmektedir.
Myrtus communis L. Yaprak ve Meyve Bileşenleri
Yaprak örneklerinde 40, meyve örneklerinde ise 38 bileşenin yapısı ve miktarı GCMS yardımıyla belirlenmiştir. Limonene her iki örnekte de en yüksek değere sahip bileşen olarak tespit edilmiştir. Bunun yanısıra α-pinene, linalyl acetate, eucalyptol (= 1,8- cineole) ve 2-hexanal en fazla bulunan bileşenler olarak belirlenmiştir. Yapılan analiz sonuçları farklı bölgelerden elde edilen ve özellikle hidrodistilasyon yöntemine göre analizi gerçekleştirilen yaprak ve meyve örnekleri ile karşılaştırılmıştır. Hidrodistilasyon sonrası uçucu bileşenlerin tayininde eucalyptol (= 1,8-cineole), linalool, αpinene, α-terpinene, limonene ve geranyl acetate en fazla bulunan bileşenlerdir.
Kaynak: Dönmez, İ.E., Salman, H., 2017. Yaban mersini (Myrtus communis L.) yaprak ve meyvelerinin uçucu bileşenleri. Turkish Journal of Forestry, 18(4): 328-332.
