Organik Tıbbi ve aromatik Bitkiler Yetiştiriciliği
Organik tarım, tıbbi ve aromatik bitkilerin ihracatında önemli bir seçenek olarak görünmektedir. TÜİK (2018) verilerine göre; ülkemizde haşhaş, kekik, adaçayı, anason, kimyon, rezene, çörek otu, kuşburnu gibi bitkilerde organik üretim yapılmaktadır. Eğer arazi ve üretim koşullarımız uygunsa organik yetiştiricilik konusu mutlaka gündeme alınmalıdır.
Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Üretim Yöntemleri
Tohumla Üretim: Tohumların doğrudan tarlaya ekilmesi, tohumların önce fideliğe ekilmesi ve daha sonra fidelerin tarlaya şaşırtılması Klonal Üretim: Gövde çelikleri, köklü sürgünler, rizom ve stolon gibi toprak altı ve üstü organları, soğan ve yumrular ile üretim, Doku kültürü yöntemi ile mikro-çoğaltmadır.
Doku Kültürü
Steril ve kontrollü koşullarda, yapay bir besi ortamında; hücre, doku veya organ gibi bitki kısımlarından yeni doku, bitki veya bitkisel ürünlerin üretilmesidir.Doku kültürünün avantajları
- Mevsimlere bağımlı olmaksızın yıl boyu üretim söz konusudur.
- Üretim veya çoğaltım frekansı çok yüksektir. Bir sezonda, az bir başlangıç materyalinden milyonlarca bitki materyali elde etmek olasıdır.
- Birim alandan elde edilen üretim miktarı çok fazladır.
- Klonal çoğaltma olduğu için elde edilen bitkiler genetik ve görünüş olarak birbirinin aynıdır.
- Steril (aseptik) koşullarda kültüre alındıkları için elde edilen bitkiler sağlıklıdır.
- Adaçayı, anason, kişniş, çörek otu, haşhaş, kekik, rezene, oğul otu, kenevir, fesleğen ve tütün gibi bitkiler tohumla başarıyla üretilirler.
- Tohum üretmeyen veya ürettikleri tohumlarda çimlenme sıkıntıları olan bitki türleri vejetatif olarak çoğaltılırlar. Kardelen, göl soğanı, orkide, nergis, safran ve salep gibi geofitler soğan ve yumrularıyla; Kökboya, çöven, nane, şerbetçi otu, zencefil gibi bitkiler rizom ve stolonlarıyla; biberiye, defne, lavanta, gül gibi bitkiler de çelikle üretilirler.
- Bazı türler ise hem tohumla ve hem de klon olarak üretilebilirler. Örneğin; kekik, adaçayı, kapari, şeker otu gibi türler tohumla veya çelikle üretilebilirler.
Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Tescilli Çeşitler
Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Çeşitleri- Kekik (Origanum onites) OĞUZ
- Adaçayı (Salvia officinalis) ELİF
- Anadolu Adaçayı(Salvia fruticosa) KARIK
- Oğulotu (Melissa officinalis) MELİS
- Şevketibostan (Scolymus hispanicus) SARI
- Ekinezya (Echinacea purpurea) TUTAR
- Dağçayı (Sideritis perfoliata) GÜRBAŞAK
- Kekik (O. vulgare subsp hirtum) TINMAZ – Atatürk Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü
- Kekik (O. vulgare subsp hirtum) BAŞER – Atatürk Bahçe
- Kültürleri Araştırma Enstitüsü
- Şeker Otu (Stevia rebaudiana) TURGUT – Grow Fide, Antalya
- Şeker Otu (S. rebaudiana) TÜTÜNCÜ – Grow Fide, Antalya
- Şeker Otu (S. rebaudiana) LEVENT 93 – Güney Agripark, Antalya
- Safran (Crocus sativus) KARAARSLAN – Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü
- Çörekotu (Nigella sativa) ÇAMELİ – Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü
- Adaçayı (S. officinalis) GÜRİPEK – Ankara Ün. Ziraat Fakültesi
- Adaçayı (S. officinalis) ERADA TJ – Ankara Ün. Ziraat Fak.
- Kekik (Thymus vulgaris) WINTER – Anadolu Tohum A.Ş.
- Fesleğen (Ocimum basilicum) LARGE SWEET – Anadolu Tohum
- Fesleğen (O. basilicum) MOONLIGHT – Anadolu Tohum A.Ş.
- Fesleğen (O. basilicum) DİNO – AG Tohum A.Ş.
- Fesleğen (O. basilicum) LİMONİ – AG Tohum A.Ş.
- Kekik (O. onites) TİMO – AG Tohum A.Ş.
- Kinoa (Chenopodium quinoa) ATLAS – Yerli Tarım Ür. Ltd. Şti.
- Kinoa (C. quinoa) CARMEN – Yerli Tarım Ürünleri Ltd. Şti.
- Kinoa (C. quinoa) JESSIE – Yerli Tarım Ürünleri Ltd. Şti.
- Düğün Çiçeği (Ranunculus ficaria) MADO NAZLI – MAE Tarım Sanayi A.Ş.
Genel Yetiştiricilik Önerileri
- Çeşit seçimi ve tohum/fide temini çok önemli! Hata yapılırsa tüm emekler ve yatırımlar boşa gider.
- Tohumlar çok küçükse veya çimlenme oranları düşükse doğrudan tarlaya ekim yerine fide tercih edilmelidir.
- Eğer yetiştireceğimiz tür yabancı dölleniyorsa tohumla üretimde mutlaka genetik açılmalar olacaktır.
- Çok yıllık bitkilerin tarımında arazinin kışın su altında kalmaması önemlidir. Aksi taktirde büyük kayıplara neden olabilir.
- Eğer sulama yapılacaksa damlama sulama tercih edilmelidir.
- Türkiye’de tıbbi ve aromatik bitkiler için ruhsatlı pestisit ve herbisit bulunmamaktadır. Kalıntı problemi büyük sorunlar yaratmaktadır.
- Gübreleme diğer ürünlerde olduğu gibi verimi artırmaktadır. Ancak özellikle fazla azottan (N) kaçınılmalıdır.
- Tıbbi ve aromatik bitkilerde yabancı ot mücadelesi önemlidir. Önlem olarak malç yapılabilir.
- Hasadın zamanında yapılması gerekir. Özellikle tıbbi bitkilerde aktif maddenin en yüksek olduğu dönemde hasat yapılmalıdır.
- Kurutma ve diğer hasat sonrası işlemlere de gereken özen gösterilmelidir.