Mercimek Yetiştiriciliği ve Üretimi
Mercimek, varlığı eski çağlardan beri bilinen kıymetli bir baklagil bitkisidir. Kökeninin; iri daneli türlerde Akdeniz Bölgesi, orta büyüklükteki danelilerde ülkemizin iç kesimlerindeki dağlık bölgeler, küçük danelilerde ise Afganistan’ın yüksek bölgeleri, Himalaya ve Hindikuş Dağları olduğu tespit edilmiştir.
Bilimsel Adı : Lens culinaris
Yiyecek olarak iyi bir protein değerine sahip olması yönüyle mercimek, baklagiller içerisinde önemli bir yere sahiptir. Aynı zamanda oldukça az miktarda doymuş yağ asitleri içermesi yüzünden kolesterol bulundurmayan yiyecekler grubuna girer ve bu yönüyle de önemli bir kültür bitkisidir.
Ülkemizde mercimek üretimi önemli bir yere sahiptir. 2017 yılı TÜİK verilerine göre ülkemizde kırmızı ve yeşil mercimek için toplam ekim alanı 2.925.382 dekar olarak, elde edilen toplam ürün ise 430.000 ton olarak gerçekleşmiştir. Çeşitlere göre en yüksek üretim yapan iller, 148.253 ton kırmızı mercimek üretimi ile Diyarbakır, 11.683 ton yeşil mercimek üretimi ile Yozgat illerimizdir. Yemeklik dane baklagil türleri içerisinde mercimek, düşük hava sıcaklıklarına karşı daha dayanıklı olması ile ilk sıralarda yer almaktadır. Bu yönüyle mercimek üreticiliği yapılacak alanlar için kışlık ekim tavsiye edilmektedir.
İklim İstekleri
Mercimek yetiştiriciliği için en uygun koşulları sıcak, ılıman ve suptropik iklim kuşakları sağlamaktadır. Ancak yetiştiricilik bu bölgelerin dışında, tropik alanların üst bölgelerinde ya da serin mevsimlerde de yapılabilmektedir. Yemeklik baklagiller grubu içerisinde yer alan mercimek, diğer türlere oranla kuraklık, sıcaklık ve soğuk gibi iklim faktörlerine en dayanıklı olan çeşittir. Daha önceki yıllardan üreticiliğin yapılacağı bölgeye yaz sıcaklarının beklenenden evvel ve aniden gelebileceği, yaz döneminin aşırı sıcak ve yağış olmadan geçebileceği biliniyorsa bu alanda yazlık mercimek yerine, kışlık kırmızı mercimek yetiştirilmesi daha doğru olacaktır. Mercimek yetiştiriciliğinde tohumların çimlenebilmesi için gerekli olan sıcaklık en az 15 °C olmalıdır. Sıcaklıklar genel olarak bu değerlerde seyrettiğinde, fideler 5 – 6 gün içerisinde toprak üstünde görülebilir. Ancak sıcaklık değerleri azaldıkça bu zaman dilimi uzamaktadır. Sık ya da sürekli yaşanan donlar ürün verimini düşürmektedir. Aynı şekilde sıcaklıkların 27 °C üzerinde seyretmesi ürün kalitesin verimini kötü yönde etkilemektedir. Ortalama günlük sıcaklık değerlerinin 24 °C seviyesinde seyretmesi, yetiştiricilik yönünden optimum sıcaklık ortlaması olarak kabul edilmektedir. Bitkinin bilinen en iyi çimlenme sıcaklığı 8 °C ile 13 °C arasındadır. Çoğunlukla uzun gün bitkisi olarak bilinmektedir. Yetişme dönemi iklim koşullarına da bağlı olarak ortalama 6 – 7 aydır.Toprak İstekleri
Üretim alanı için istenen belirli bir toprak tipi olmamakla birlikte kumlu topraklardan, ağır ve killi topraklara kadar birçok toprak tipinde yetiştiricilik yapılabilmektedir. Ancak en iyi verimin alınabilmesi açısından sıcak, iyi havalanan, kumlu – tınlı, kireçli toprak tipleri tavsiye edilmektedir. Mecburiyet durumlarında, ağır topraklarda ve kuruyarak taşlaşmış killi toprak tiplerinde de yetiştirilebilmektedir. Üretim alanındaki toprakta istenen pH değeri 5.5 – 6.5 arasındadır. Yani hafif asidik toprakları tercih eder. Şayet topraktaki pH değeri 9’un üzerine çıkarsa kökteki yumrularının oluşum süresi uzar ve bununla birlikte verimde azalma gözlemlenir.Toprak Hazırlığı
Mercimeğin yetiştirileceği arazide yapılacak toprak işlemesi için iki seçenek vardır. İlk yöntem tahılların hasat edilmesinin ardından ilk sürüm yapılarak anız bozulmasıdır. Bu işlemde, toprak gölge tavındayken 15 – 20 cm derinlikte sürüm gerçekleştirilir. Sonbahar dönemine dek beklenir. Toprağa ilk yağmurların düşmesi, toprağın tava gelmesi ve yabancı otlarda ilk çimlenmeler görüldüğünde, mercimek ekilecek toprak 2. kez işlenir. Çift olarak kültivatör + tapan ya da goble disk + tapan seçeneklerinden birisi tercih edilerek üretimde kullanılacak olan tohum yatağı hazırlanır. İkinci seçenekte ise; tahılların hasat edilmesinin ardından anız bozma işlemi gerçekleştirilmemişse, sonbahar dönemine dek tarla herhangi bir işlem uygulanmadan bekletilir. Sonbahar döneminde ilk yağmurlar toprağa düştüğünde, yabancı otlarda ilk çıkışlar görüldüğünde ve toprak tava geldiğinde 15 – 20 cm derinliğe inilerek pullukla toprak işlemesi gerçekleştirilir. Bu işlemden sonra kültivatör + tapan ya da goble disk + tapan seçeneklerinden biri tercih edilerek 2. bir toprak işlemesi gerçekleştirilir. Böylece toprak ekim için uygun duruma getirilir.Mercimek Çeşitleri
Yemeklik baklagiller grubu içerisinde yer alan mercimeğin yetiştiricilik amacına, üretimin yapılacağı bölgeye ve değişken iklim koşullarına uyum sağlayabilecek farklı çeşitleri vardır. Bu çeşitler ;- Yeşil Mercimek (Normal Mercimek)
- Puy Mercimek (Mini Yeşil Mercimek)
- Kırmızı Mercimek
- Sarı Mercimek
- Mignon Mercimeği (Kahverengi Mercimek)
- Beluga Mercimeği (Siyah Mercimek) olarak sıralanabilir.