AÇELYA (Rhododendron Simsii) BAKIMI

Açelya Bakımı Nasıl Yapılır?

Ericaceae (Fundagiller) familyasından Rhododendron cinsinin küçük yapılı, zarif dallı, güzel çiçekli çeşitli türleri ve bu türlerden oluşturulmuş 10 binin üzerinde hibrit ve kültivar bitkilere açelya denir (İngilizcede azalea).

Koyu gölge olmayan, yarı güneşli yarı gölgeli, esintili ve nemli bahçeleri severler. Tüm gün esintiye ihtiyaçları var. Sıcak iklimlere ve susuz kalmaya hiç uygun değiller.

Kışın Mart – ekim ayları arasında öğle civarı tepe güneşinden korumalısınız. Ya da öğle vakti civarında %30 – 40 kadar filtreli güneş ışınları almalı. Sabah ve akşam güneşinin direkt gelmesinde sakınca yoktur.

Havası kuru olsa bile yazları aşırı sıcakların fazla olmadığı şehirlerde ağaçlı, bol yeşillikli ve yazın sık sık sulama yapılan bahçelerde hiç sorun olmaz.

Ev bitkisi değildir. Bahçe, balkon bitkisidir.Esintiye, hava akımlarına büyük ihtiyaç duyarlar. Evde açelya yetiştirilebilmeniz için neredeyse bütün gün esinti sağlamak zorundasınız.Gece boyunca bir hayli serinlik ve yine havadar, esintili olmalı. Bu şartları evlerde her zaman sağlamak kolay değil. Evde açelya yetiştirmeye çalışmamak lazım başarılı olma durumunuz çok zor....

1- Rhododendron Pentanthera: Kışın yapraklarını döken türler. Anavatanları kuzey yarımküresinin tropikal olmayan bölgeleridir. Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika.

2- Rhododendron Tsutsuji: Kışın yapraklarını dökmeyen iri çiçekli türler. Bu türlerin anavatanı Japonya’dır. Japonya için büyük önem taşırlar.

Tüm açelya türlerinin kış soğuklarına dayanıklılıkları genel olarak -20C ile -35C dereceler arasında değişir.

Açelyalara asitli toprak gerekiyor. Toprağın pH derecesi 4.5 – 6.0 civarlarında olmalı. Üstünde “açelya toprağı, asitli toprak isteyen bitkilere özel toprak” gibi ibarelerin ve pH derecesinin yazılı olduğu poşetlerde satılan topraktan alın. Poşette

Toprağa gübre karıştırılması pek tavsiye edilmez çünkü asitliliği azaltma riski var. Onun yerine bol humuslu gerçek toprak ve asitlilik sağlayan maddelerle karışım yapmalısınız. Aslında açelya toprağı poşetlerde hazır satılır. Alıp direkt kullanabilirsiniz.

Açelya kökleri sağa sola yayılır, derinlere gitmez. Bu yüzden fazla derin değil ama geniş saksı kullanmanız daha iyi olur. İklime göre bazen toprak saksı (çömlek saksı) gerekiyor. Normalde plastik saksıların sakıncası yok. Yazın aşırı sıcak olan memleketlerde kalın toprak (çömlek) saksılar en uygunudur ki kökler fazla ısınmasın. Zira sıcakta aktif olan bir toprak mantarı açelya köklerini çürütür. Kışın -10C derece ve daha soğuk olan yerlerde de yine toprak saksı ister.

Direkt musluk suyu kullanmamak gerekir.İçme suyu yada en güzeli 3 gün bidonda bekletilmiş su kullanabiliriz

Eğer üst yüzey çabucak kuruyup alt taraf sırılsıklam ıslak kalıyorsa bu hiç iyi değil. Açelyanın saksısında üst yüzey toprağın nemliliği fazla azalmamalı. Bu yüzden sulama dengelerinde hep hata edilir. Toprağın hemen altı fazlasıyla ıslak olduğu halde üst yüzey kuruyunca sulamak alt kısmın sürekli fazlaca sulu kalmasına sebep olur. Kökler hastalıklanır çürür. Bu problemin çözümü açelyaları biraz yayvanca saksılara  mutlaka kuvars kumu karıştırılmış toprağa dikmektir. Torak sığ olacak, derin değil. Böylece üst yüzeyin hiç kurumayacağı sıklıkta sulamanın zararı olmaz.

Toprak yüzü köklerine dikkat gerekiyor. Asla kupkuru olmamalılar. Sıcak aylarda sık sık sulamakla da kurumayı önleyemezsiniz. Köklerin kurumalardan zarar görmemesi için toprak yüzeyine 1,5-2cm yüksekliğinde yaprak çürüntüleri ya da çay posası yaymalısınız. Böylece üst yaygının nemliliği azaldıkça bol su ile sulayın. Su alt deliklerden akıp gitmeli, alt tabakta beklememeli.

Fazla besin istemez. İlkbaharda çiçek açtıktan sonra başlayarak ayda bir defa genel amaçlı bitki besini verilebilir. Yaz sonunda veya sonbaharda dal uçlarında tomurcuklar belirince yine ayda bir ama yarı ölçü vermeye devam edin. Kış boyunca besin vermeye gerek yoktur.

Sonbaharda yaprakların üçte iki kadarı dökülür, gayet normaldir (açelya kültivarlarına göre değişen bir durumdur; bazıları sonbaharda hiç yaprak dökmez, bazıları tüm yapraklarını döker). İlkbaharda çiçek açtığında eski yapraklar bozulmaya başlar, yeni yapraklar büyürken eskiler dökülür. Eğer ilkbaharda yeni gelişen yapraklar yaz aylarında dökülüyorsa sebepleri:

1-      Toprakta demir eksikliği veya toprağın pH derecesinin fazla yükselmiş olmasıdır. Yanlış toprağa dikmek veya fazla kireçli olan su ile sulamak yüzünden olur.

2-       Hiç gerekmediği halde sık sık sulamak

3-      Bitki bitleri olabilir. Büyüteçle incelemelisiniz. Varsa ilaçlayın. Uygunsuz şartlarda çeşitli mantar vb. hastalıkları olabilir. Bunun çözümü de şartlar uygun değilse orada açelya yetiştirmemektir.

Çiçeklenmesi bitince budayabilirsiniz, saksısını değiştirebilirsiniz. Fazla uzayan, biçimsiz uzayan dallarını çiçeklenme dönemi bittiği zaman budayabilirsiniz. En uygun zaman ilkbaharda çiçekleri dökerken. Bundan sonra yaz sonuna kadar az güneşli ve esintili bir yerde özenle bakın. Bu süreçte dallanıp budaklanması gerekiyor. Birbirine fazlaca bitişik uzayan dallarda azaltma budaması yapılabilir. Bunda amaç çiçeklenme döneminde en güzel görünümü sağlamaktır.

Farklı renklerde çiçek açan açelyalardan bir veya birkaç parça alıp açelyanızın farklı dallarını ayrı ayrı aşılayabilirsiniz. Böylece bir gövde üzerinde farklı renkli çiçekler açan açelyanız olur.

Tepe çeliği ile çoğaltabilirsiniz. Zamanı ilkbaharda yeni gelişen dalların yeterince uzadığı zaman. Yeşil dallarının üst kısmından, en fazla 8 cm kadar dal parçası alıp dikebilirsiniz.

Açelyalar yılda bir defa çiçeklenir (genellikle ilkbaharın ilk yarısında). Çiçekli kalması 2 hafta ile 2 ay arasında değişir. Çiçek açtıktan hemen sonra budayabilirsiniz (budama detayları aşağıda). İlkbahar ve yaz boyunca gelişen dallar bir süre uzadıktan sonra uçlarından tomurcuklanır. Tomurcuklanma genelde sonbahara rastlar. Bazen yaz ortasına denk gelebilir. Bu takdirde yaz sonuna doğru çiçeklenirler. Tomurcuklanma sonbaharda olursa havanın soğumasıyla tomurcukların gelişimi durur ve hiç bozulmadan, çok yavaş gelişime devam ederek ilkbaharda gelişimlerini tamamlayıp çiçeklenirler. Duruma göre açelyaların kışın çiçek açtığı da olabiliyor.

Yaprak biti ve sulamadan dolayı mantar ve çürüme olabilir.